Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1 Psychologie: een palet van theorieën

eerder als eng dan een ontspannen persoon. Ook wetenschappers kennen geen objectieve waarneming omdat hun waarneming theo riegeladen is. Dat wil zeggen: hun referentie kader bepaalt wat ze zien, waar ze de nadruk op leggen en wat ze verwaarlozen. Dit is een

Hulpverleners nemen in hun werk altijd referentiekaders mee. Die referentiekaders kunnen gebaseerd zijn op eigen ervaring maar ook op wetenschappelijke inzichten.

van de redenen dat psychologen hetzelfde gedrag verschillend kunnen waarnemen en verklaren. Het is niet te voorkomen en zelfs nodig dat wetenschappelijke waarneming ‘theoriegeladen’ is. Maar het is wel belangrijk om ook gebruik te blijven maken van de inzichten uit andere theorieën. Als dat niet wordt gedaan, dan bestaat het gevaar dat een theorie een dogma wordt. Uit het systematiseren volgt de tweede functie van een theorie: verklaren en voor spellen . Doorredenerend op het gehoorzaamheidsexperiment: de resultaten kunnen verklaard worden door aan te geven dat ze in specifieke omstandigheden bereikt worden. De gehoorzame persoon moet bijvoorbeeld extreem afhankelijk zijn van de opdrachtgever. Op grond daarvan kan voorspeld worden dat in een experiment waarin de proefpersonen minder afhankelijk zijn, zij ook minder gehoorzaam zullen zijn. Een derde functie van theorieën wordt de heuristische genoemd. Met dit begrip wordt aangegeven dat op grond van het inzicht dat de theorie heeft opgeleverd nieuwe voorspellingen gedaan kunnen worden. Met nieuw wordt hier bedoeld: ‘Hé, daar had ik nog niet aan gedacht.’ Het gehoorzaamheidsexperiment (zie kader 1.2) kan een wetenschapper bijvoorbeeld op het idee brengen dat het resultaat iets verklaart van de gehoorzaamheid en wreedheid van oorlogsmisdadigers. Kader 1.2 Zijn de meeste mensen potentiële moordenaars? Een van de beroemdste experimenten uit de psychologie is dat van Stanley Milgram, dat begin jaren zestig van de vorige eeuw in de Verenigde Staten werd uitgevoerd. Het is nog steeds onderwerp van wetenschappelijke discussie (Bregman, 2019; Colman, 1989). In het experiment werd de invloed van de omgeving op gehoorzaamheid onderzocht. Milgram wierf met een advertentie een veertigtal mannelijke proefper sonen tussen de 20 en 50 jaar oud. Hij spiegelde hun voor dat in een experiment het effect van straf op leren werd onderzocht. Stel je voor dat jij zelf proefpersoon bent bij dit experiment. Je komt in een ruimte waar je voorgesteld wordt aan de proefleider en aan een andere persoon, van wie je denkt dat hij ook op de advertentie heeft gereageerd. Maar die persoon is een medewerker van de proefleider. Via een loting, die doorgestoken kaart is, wordt vastgesteld wie de‘leerling’ en wie de ‘leraar’ wordt. De medewerker wordt altijd de ‘leerling’ en jij wordt de ‘leraar’. De‘leerling’wordt in een aangrenzende kamer in een stoel vastgezet met een elektrode Er is niet één waarheid, er bestaan meerdere waarheden naast elkaar.

26