Recht in de creatieve industrie - mr. Ilse van de Laar-Wijdeven

1.3  Waar vinden we recht?

Wetten in formele zin en wetten in materiële zin hoeven elkaar niet uit te slui- ten. Zo is artikel 1 van de Grondwet zowel een wet in formele zin als een wet in materiële zin. Het is een wet in formele zin, omdat hij is vastgesteld door de wetgever, en het is een wet in materiële zin, omdat hij algemeen verbindende voorschriften bevat voor alle Nederlanders. Soms zijn wetten in formele zin geen wet in materiële zin: ze zijn opgesteld door de formele wetgever maar bevatten geen algemeen verbindende voor- schriften, omdat ze zich op één specifiek geval richten. Dit komt niet veel voor, maar een goed voorbeeld is de toestemmingswet voor een huwelijk van een lid van het Koninklijk Huis (artikel 28 Grondwet). Wetten die geen wet in formele zin zijn maar wel een wet in materiële zin, komen vaker voor: deze wetten zijn niet opgesteld door de formele wetgever maar bevatten wel algemeen verbindende voorschriften. Voorbeelden zijn pro- vinciale en gemeentelijke verordeningen. Nice to know! VREEMDE WETTEN Door de eeuwen heen zijn er behoorlijk wat vreemde wetten gemaakt. Zo mag een zwangere vrouw in Groot-Brittannië overal waar ze maar wil haar behoefte doen, zelfs in de helm van een politieman. In Frankrijk is het verboden om je varken Napoleon te noemen. En in Israël mag je geen beren meenemen naar het strand. Hoewel de kans op een straf bij ‘overtreding’ van deze rechtsregels minimaal is, zijn deze wetten officieel rechtsgeldig. Naast de wet komt het recht voort uit de rechtspraak, ook wel rechtersrecht of jurisprudentie genoemd. Recht is geen statisch gegeven maar dient, als ant- woord op nieuwe ontwikkelingen, telkens opnieuw te worden geïnterpreteerd en uitgelegd. Deze taak is weggelegd voor rechters. Het recht ontwikkelt zich mede doordat rechters uitspraken doen over concrete, aan hen voorgelegde gevallen. Rechters kunnen dan simpelweg de wet toepassen. Maar wat als rechters in een rechtszaak een bepaalde wet niet duidelijk op het geschil kunnen toepassen? Het komt geregeld voor dat een rechter een leeg- te in de wet opvult, het recht uitlegt en het recht aan de praktijk beantwoordt. Bijvoorbeeld: als er geen goed passende wet voor het geschil is, dan legt de rechter de onduidelijke regel uit of formuleert hij zelfstandig een nieuwe regel die geldt in dat geschil. Hij vult dan die leegte in. Zo ontstaat er jurisprudentie. 1.3.2 De jurisprudentie

23