De brede basis van het sociaal werk - Spierts, Sprinkhuizen, Hoijtink, Jonge, Doorn

1 • Sociale dimensies van ‘sociaal’ werk

In hoeverre het ‘dubbelkarakter’ van sociaal werk een dilemma vormt voor de profes sional, hangt ook af van de maatschappij waarin deze opereert (Blok, 2009). Het maakt een cruciaal verschil of het gaat om een land met een democratische rechtsorde waarin mensenrechten worden gerespecteerd, of om een land waar zo’n rechtsorde en burger rechten geheel of gedeeltelijk ontbreken. Tegelijk hangt het ook af van de reflectiviteit van professionals en instituties waarbinnen professionals werken. Zoals Waaldijk (2011) stelt: wanneer gaat empowerment over in disciplinering? Wanneer gaat een focus op zelfbeschikking ten koste van onderlinge solidariteit? Of wanneer gaat te veel nadruk op autonomie ten koste van zorgzaamheid, en andersom? Op de vraag in hoeverre sociaal werk in staat is zich relatief autonoom te bewegen of dat het een speelbal is geworden van politieke krachten, gaan we in hoofdstuk 2 uitgebreider in. Tijd om de balans op te maken. Mensen zijn in en in sociaal. De wisselwerking tussen mens en omgeving vormt de belangrijkste grondslag voor de positionering van, de theorievorming over en de praktijken in het sociaal werk. Er is geen enkel ander beroep dat dit uitgangspunt vanuit een normatieve grondslag zo centraal stelt. Huma nitaire waarden, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid zijn leidende uitgangs punten in de professie. Sociaal werk verwijst direct naar het sociale domein en vraagt volgens Van Ewijk (2014) ook om een sociaal model. Dit model staat naast en soms tegenover het medische, psychologische, juridische, politieke, zorg- of onderwijs model. Het ‘sociale’ toont zich in dat dagelijks leven niet als een losstaande dimensie die ergens out there bestaat, maar manifesteert zich in relaties en associaties tussen mensen onderling en tussen mensen en instituties. Sociaal werkers hebben daarin zowel oog voor bronnen van stress en belemmeringen als voor bronnen van steun. Hierbij richten zij zich op het realiseren van de sociale kernwaarden van het beroep en zoeken ze per situatie telkens naar een passend evenwicht tussen verschillende waarden. Het sociaal werk heeft echter een brede verantwoordelijkheid, niet alleen naar individuen, gezinsverbanden en groepen, maar ook naar gemeenschappen en de samenleving als geheel. Mensen floreren in een samenleving die als inclusief, recht vaardig, zorgzaam en betrokken ervaren wordt. Sociaal werkers richten zich op zowel het individu als diens omgeving en de bredere samenleving. Ze houden zich beroeps halve bezig met de gevolgen van sociale veranderingen en initiëren deze ook, al is er over de reikwijdte ervan historisch gezien wel discussie. Wat sociaal werk inhoudt, en welke waarden, idealen en kennis ermee gemoeid zijn, is ook altijd onderwerp van strijd en debat geweest (Roose et al., 2020). Recentelijk pleit De Brabander (2022a) er bijvoorbeeld voor dat sociaal werkers niet alleen moeten opkomen voor kwetsbare groepen mensen, maar ook voor de kwetsbare natuur, door een ecosociaal perspec

1.6 Sociale reflectiviteit en het sociale model

48

Spierts_De_brede_basis_van_het_sociaal_werk-2e_import-VoorDruk.indd 48

10/08/2023 11:20