De brede basis van het sociaal werk - Spierts, Sprinkhuizen, Hoijtink, Jonge, Doorn

1.5 • Sociaal werk en politiek

leren mensen invloed uit te oefenen op hun leven en omgeving zodat zij hun levens, kansen en mogelijkheden kunnen verbeteren. Dominelli (2010) spreekt van ‘eman cipatorische benaderingen’, omdat deze gericht zijn op het bevrijden van gemargi naliseerde mensen en groepen van onderdrukkende structuren in de samenleving. Anderen spreken ook wel van een transformational perspective , dat gericht is op het veranderen van de samenleving ten gunste van de meest onderdrukte en armste groe pen mensen. Emancipatie is echter een taai en complex proces. De vraag is ook wat dat ‘vrij’ zijn precies betekent en of mensen überhaupt wel ‘vrij’ (van macht) kunnen functi oneren, juist omdat hun handelen zo in en in sociaal is. Volgens Van Houten (1999) is het begrip ‘emancipatie’ in Nederland sinds de jaren negentig daarom vervangen door het begrip ‘empowerment’, dat ook oog heeft voor processen op het niveau van het individu en waarmee professionals makkelijker uit de voeten kunnen. Empower ment erkent echter ook structurele uitsluitingsmechanismen bij sociale problemen die ontstaan door een samenspel van factoren op micro-, meso- en macroniveau (Van Regenmortel, 2011). Empowerment omvat dus ook een collectieve, politiek maatschappelijke dimensie. In het emancipatie- en empowermentperspectief levert sociaal werk een bijdrage aan mensen, gezinnen en gemeenschappen om meer invloed uit te oefenen op hun eigen levens in de samenleving, onder meer door beïnvloeding van sociaal beleid en wetgeving of door sociale actie en vormen van politiserende hulpverlening. De laatste jaren is er zoals gezegd evenwel weer meer aandacht voor politisering van sociale vraagstukken door het (belang van) sociaal werk (De Brabander et al., 2021; Raeymaeckers et al., 2021). Daarmee komen we bij het tweede, kritischer perspectief. Naast het emancipatie- en empowermentperspectief bestaat er een kritischer per spectief op de relatie tussen sociaal werk en politiek dat een ander licht laat schijnen op de vraag wat de functie van sociaal werk is. Sociaal werk staat altijd onder invloed van heersende politieke ideologieën en daarmee gepaard gaande mensbeelden, zo constateerde sociaal werker en hoogleraar Bill Jordan veertig jaar geleden al (Jordan & O’Byrne, 1983). Dit perspectief benadrukt niet de emanciperende en empowerende aard van sociaal werk, maar beziet, analyseert en beschrijft de functie van sociaal werk in de samenleving in termen van disciplinering en sociale beheersing. Sociale beheersing refereert aan de depolitiserende functie van sociaal werk, waarin potentiële conflicten tussen minder machtige groepen en de gevestigde orde gereduceerd worden tot persoonlijke vraagstukken of behandelbare categorieën, in plaats van dat dieperliggende oorzaken van sociale problemen, bijvoorbeeld sociale ongelijkheid, ter discussie gesteld worden. Disciplinering verwijst onder andere naar 1.5.2 Disciplinering en sociale beheersing

45

Spierts_De_brede_basis_van_het_sociaal_werk-2e_import-VoorDruk.indd 45

10/08/2023 11:20