Talenbewust lesgeven - Joana Duarte

1 • Inleiding: Het verschil blijven maken als talenbewuste leraar

variëteiten in de klas beschouwt en ermee omgaat. Het gaat om het bewustzijn van het talige potentieel dat in de klas aanwezig is en dat potentieel durven benutten. Op leraarniveau gaat het met andere woorden met name om een positieve houding ten aanzien van diversiteit en het realiseren van een krachtige taalleeromgeving waarin het gonst van de taalleerkansen en uitdagende gesprekken. Via dergelijke gesprekken kunnen taalvaardigheid en talenbewustzijn bij leerlingen gestimuleerd worden. Taalgebruik van leerlingen verloopt vaak – en in het geval van heel jonge kinderen zelfs uitsluitend – onbewust (zie hoofdstuk 5). Talenbewustzijn kan juist leiden tot het bewustmaken van veel processen die vaak nog impliciet blijven in het onderwijs. Talenbewustzijn in het onderwijs betekent: • dat er aandacht is voor taal als fenomeen – bijvoorbeeld in de zin van meer kennis over hoe taal/talen in de maatschappij werken, wat taalstatus en taal attitudes zijn en hoe ze ontstaan en dat er een positievere houding is ten opzichte van meertaligheid; • en dat meertalige leerlingen meer erkenning krijgen voor hun vaak nog onzicht bare kennisbronnen, en daardoor onderdeel worden van inclusievere en krachtige taalleeromgevingen. Eén van de kenmerken van een inclusieve en krachtige taalleeromgeving is een rijk taalaanbod. Een rijk taalaanbod wil zeggen dat het aanbod van taal in een context geplaatst wordt, dat er mondelinge interactie is en dat taalleren plaatsvindt in een veilige omgeving met adequate ondersteuning (Van Koeven & Smits, 2020). In dezelfde lijn toont onderzoek aan dat kinderen taal verwerven door in een emotio neel veilige omgeving betekenisvolle en motiverende taken uit te voeren in interactie met anderen (Frijns & Jaspaert, 2017). Leraren die een rijke, denkontwikkelende interactiestijl hanteren, dragen niet alleen bij aan de taalvaardigheidsontwikkeling van kinderen, maar ook aan de ontwikkeling van een positief zelfbeeld (Frijns, 2019). Volgens Van Avermaet (2015) is het daarbij belangrijk dat de leraar hoge verwachtingen heeft van de leerling, omdat hoge verwachtingen leiden tot betere prestaties (het zogenoemd Pygmalion-effect). De vraag daarbij is hoe een leraar in zijn/haar dagelijks onderwijs bewust en effectief kan omgaan met lesgeven in de instructietaal, waarbij meertaligheid benut wordt. En is het überhaupt mogelijk om talen bij de les te betrekken die je als leraar zelf niet beheerst? Op die vragen geven wij een antwoord. Dit boek is ontstaan vanuit een noodzaak uit de praktijk. Uit gesprekken die we voerden met docenten en studenten van leraren opleidingen in Nederland en Vlaanderen bleek dat studenten behoefte hebben aan enerzijds een overzichtelijke bundeling van de verschillende concepten en de beschikbare kennis over meertaligheid. Anderzijds hebben ze behoefte aan concrete handvatten, die kunnen worden ingezet in de praktijk van taalonderwijs en talig diverse contexten.Toekomstige leraren voelen zich vaak onzeker over hoe ze kunnen omgaan met de meertalige diversiteit in hun (stage)klassen. Toekomstige leraren

28