Talenbewust lesgeven - Joana Duarte

1 • Inleiding: Het verschil blijven maken als talenbewuste leraar

talen met een hogere status (in politieke zin), zoals het Nederlands en het Engels, en in Vlaanderen ook het Frans. Het lijkt erop dat de ene vorm van meertaligheid niet de andere is, en dat de ene taal niet in even hoge mate gewaardeerd wordt als de andere. Sommige vormen van meertaligheid worden gezien als een meerwaarde voor leerlingen, voor het hoger onderwijs of de arbeidsmarkt, terwijl andere vormen van meertaligheid beschouwd worden als een tekort dat moet worden weggewerkt, of als een verklaring van onderwijsachterstanden. Daarmee gaat het onderwijs, weliswaar met de beste bedoelingen, voorbij aan de verscheidenheid van en de rijk dom aan talen, dialecten en variëteiten die leerlingen meenemen naar school. Zoals we in het voorwoord al benoemden, gaan we in dit boek uit van een brede benadering van taal, ongeacht de status ervan. Taal is daarmee niet alleen Neder lands, Engels of Duits maar ook Fries, Nedersaksisch, Gents, West-Vlaams, Arabisch (en/of Arabische dialecten), enzovoort. We scharen al deze varianten dus onder het begrip taal , maar we gaan verder dan dat: we stellen in feite dat iedereen meertalig is. Meertalig zijn kan op vele verschillende manieren. Zo kun je passief meertalig zijn als je een taal wel verstaat maar niet kunt spreken. En ook één en dezelfde taal kun je op verschillende manieren gebruiken. Iemand kan bijvoorbeeld op de werkvloer een ander taalgebruik hanteren dan thuis en daarmee al twee varianten van dezelfde taal gebruiken. Iemands meertaligheid kan bovendien ver anderen. Een taalgebruiker kan in de loop van zijn of haar leven meer of minder meertalig worden. Iemand kan bijvoorbeeld een taal ‘verliezen’ doordat diegene deze taal weinig meer gebruikt, maar er ook weer nieuwe talen bij leren. Meertaligheid is daarmee een dynamisch gegeven dat constant in beweging is. Het dynamische karakter van meertaligheid en de ontwikkeling van een steeds diversere maatschappij zorgen voor de behoefte aan een ‘meertalige wending’ (Duarte et al., 2021) in het onderwijs. Om een dergelijke meertalige wending vorm te geven, wordt er de laatste jaren via allerlei kanalen aandacht geschonken aan onderwerpen zoals talenbewustzijn, talensensibilisering en taalgericht vakonderwijs. In dit boek brengen we een aantal inzichten samen onder de noemer talenbewust zijn . In wat volgt, gaan we hier dieper op in. De zoektocht naar de talenbewuste leraar We gaan in dit boek op zoek naar antwoorden op de vraag hoe een talenbewuste leraar een krachtige taalleeromgeving kan creëren voor alle kinderen in de klas. Een leraar kan dit doen tijdens de taalles, maar evengoed in zaakvaklessen en tijdens allerlei projectwerk. Kinderen leren immers niet alleen (over) taal, maar ook via taal. Onder de parapluterm talenbewust lesgeven plaatsen we verschillende perspectieven op effectief taalonderwijs. Zoals in tabel 1.2 is weergegeven, hebben deze perspec tieven te maken met taal als doel, als leermiddel en als metataal.

1.4

26