Inkijkexemplaar Gespreksvoering in de juridische praktijk

1.4 Non-verbale communicatie

onderzoek (Oomkes & Garner, 2017) blijkt dat zenders slechts 40 procent van de tijd direct oogcontact maken met de ontvangers, terwijl de ontvangers van de boodschap 75 procent van de tijd naar de zenders kijken. Zenders controleren door middel van oogcontact of hun boodschap is aangekomen. Ontvangers tonen door middel van oogcontact aandacht en interesse voor het onderwerp. 3 Lichaamshouding en uiterlijk De lichaamshouding in gesprekken is belangrijk: hoe iemand zich voelt, is te zien aan hoe hij zit, gebaren maakt, loopt of staat. Iemand met een ontspan nen lichaamshouding geeft meer vertrouwen dan iemand die bijvoorbeeld onrustig met een pen zit te spelen of zit te wiebelen op zijn stoel. Ook het uiterlijk (bijvoorbeeld blozen of trillen) en de uiterlijke verzorging (bijvoor beeld de kleding) van de zender en ontvanger kunnen veel zeggen. Iemand die er verzorgd uitziet, straalt gezag en vertrouwen uit. De gedachte hier achter is dat wanneer iemand zorg en aandacht aan zijn uiterlijk besteedt, hij diezelfde zorgvuldigheid en aandacht aan zijn werk zal besteden. 4 Aanmoedigende gebaren Aanmoedigende gebaren komen in bijna alle gesprekken voor. De bekendste zijn knikken met het hoofd, ondersteunende gebaren maken met de hand en bewegen met de vingers. Gebaren kunnen herhalen en ondersteunen wat verbaal is gemeld, bijvoorbeeld tegelijkertijd ja zeggen en knikken. De gebaren kunnen het verbale ook vervangen, wat het geval is als we bijvoorbeeld ja knikken en niets zeggen. We maken hier een onderscheid tussen expressieve en representatieve gebaren. Expressieve gebaren geven uitdrukking aan een bepaalde gemoeds toestand, bijvoorbeeld de armen in de lucht steken bij spontane blijdschap. Een voorbeeld van een representatief gebaar is met de hand naar een stoel wijzen in plaats van tegen de cliënt die binnenkomt te zeggen: ‘Gaat u zitten.’ Dit hand gebaar vertegenwoordigt de boodschap. In elk beroep worden verschillende representatieve gebaren gebruikt. Een duidelijk voorbeeld is het stopteken dat politieagenten gebruiken. 5 Stiltes In gespreksvoering is het laten vallen van stiltes belangrijk en functioneel. Het brengt rust in een gesprek: zowel de zender als de ontvanger heeft hier door even tijd om na te denken over wat hij wil vragen of antwoorden. Dit heet een functionele stilte. Het bewust laten vallen van lange stiltes in gesprekken kan ook een manier zijn om een cliënt aan het praten te krijgen. De vaardigheid ‘stilte laten vallen’ kan dus als stimulerende techniek worden ingezet.

25