Strategisch ontwerpen - Herman Blom & Bas van Lanen

1 • De wereld van het ontwerpen

basisbehoeften. Hij moet daarom niet alleen oog hebben voor het vervullen van zijn eigen behoeften, maar ook voor die van andere stakeholders. Als regisseur van het ontwerpproces is hij in de positie om hierop adequaat in te spelen.

1.3

De impact van een ontwerp(proces)

Ontwerpprocessen hoeven niet altijd positief van aard te zijn. Denk bijvoorbeeld aan internetcriminelen die digitale tools ontwikkelen om anderen op te lichten of aan de uitvinding van de atoombom. Ook ontwerpen die ogenschijnlijk po sitieve interventies lijken te zijn, kunnen onbedoelde effecten teweegbrengen. Arets en Dujardin (2019) vragen zich af of ontwerpers zich wel altijd voldoende bewust zijn van de mate waarin ontwerpen kunnen ingrijpen op sociale, eco nomische of politieke systemen. Ontwerpen die in eerste instantie bedoeld zijn om ons leven te vereenvoudigen, kunnen onbedoelde negatieve effecten teweeg brengen, bijvoorbeeld op het gebied van werkgelegenheid, milieu of privacy. Ontwerpers die een probleem oplossen, creëren op die manier vaak weer nieuwe problemen (Arets & Dujardin, 2019). Voorbeelden hiervan zijn industriële ont wikkelingen die het milieu schaden, wapens die veiligheid moeten bieden maar tegelijkertijd veel slachtoffers eisen, medicijnen die zowel klachten verhelpen als veroorzaken en robotisering die werkprocessen vereenvoudigt, maar ook een negatief effect heeft op de werkgelegenheid. Supith (2014) spreekt in dit verband van ‘bijwerkingen’ en ‘ongezonde uitvindingen’. Hij vraagt zich bijvoorbeeld af of de introductie van de gloeilamp in de negentiende eeuw aan de basis staat van de toename van hedendaagse burn-outgevallen. Het licht stelt ons immers in staat langer door te werken. Een ander voorbeeld betreft de introductie van de roltrap en de lift, die ervoor gezorgd hebben dat we ons sneller in gebouwen kunnen verplaatsen, maar er mogelijk ook toe hebben geleid dat mensen minder zijn gaan bewegen. Verwerking Zoom eens in op ‘ontdekkingen’, zoals het internet, de autonavigatie, de aspirine, de mantelzorger, elektrische fietsen, het horloge, staand vergaderen of de stofzui ger. Ga na welke bijwerkingen deze ontdekkingen in jouw ogen hebben en be spreek deze met een ander. Probeer verschillende opvattingen te duiden. De rol van de ontwerper, die voorheen achter zijn bureau de wereld uitteken de, is aan het veranderen. De hedendaagse ontwerper is zich bewust van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en moet goed nadenken over de effec ten van zijn ontwerp en de wenselijkheid hiervan. De uitkomst van een ont-

32

Made with FlippingBook Publishing Software