Nederlands in de onderbouw - Helge Bonset, Martien de Boer en Tiddo Ekens

1.4 Vakdidactische uitgangspunten

Transfer naar toepassingssituaties De derde transfermogelijkheid is transfer van geleerde kennis en vaardigheden naar toepassingssituaties. Leersituaties moeten zo zijn ingericht dat de kans zo groot mogelijk is dat leerlingen het geleerde op het juiste moment gebruiken in de situaties waarin ze het nodig hebben. Op twee manieren mikken we in dit boek op dit type transfer: ■ door deelvaardigheden en kennis te plaatsen in dienst van totaalvaardig heden, oftewel in dienst van hun toepassing in taalgebruikssituaties. Hierop zijn we ingegaan in de vorige paragraaf, waar we het onderscheid tussen de verschillende typen vaardigheden hebben toegelicht; ■ door taalgebruikssituaties te kiezen die aansluiten bij datgene waaraan leer lingen nu of straks behoefte hebben als leerling, student, beroepsbeoefe naar, burger van Nederland en niet te vergeten: zich ontwikkelend individu. Toenemende complexiteit van de leerstof In de vakinhoudelijke hoofdstukken 2 tot en met 6 van dit boek geven we bij elk leerstofonderdeel een mogelijke opbouw van de bewuste leerstof door de leerjaren heen. Die opbouw is er een naar complexiteit; een complexiteit die kan toenemen op zes verschillende dimensies. De zes dimensies ontlenen we aan Van Peer en Tielemans (1985) en de interpretatie van hun ideeën door Rijlaarsdam (1989). Ze volgen hierna, voor zien van vooruitblikken naar de hoofdstukken 2 tot en met 4. De eerste dimensie heeft te maken met de mate van afstand tussen de deel nemers aan de communicatie. Hoe groter de afstand, hoe minder direct en meer abstract het taalgebruik. Dimensies twee tot en met vier hebben te maken met de mate van afstand tussen de communicatiedeelnemers en het onderwerp van de communicatie. Hier geldt ook: hoe groter die afstand, hoe minder direct en meer abstract het taalgebruik. Dimensies vijf en zes hebben te maken met de aard van de opdracht die de leraar geeft bij het oefenen van communicatieve situaties op school. Dimensie een is: de mate van formaliteit in de communicatie. Naarmate deel nemers aan de communicatie meer als onbekenden en/of in een ongelijkwaar dige machtsverhouding tegenover elkaar staan, hanteren ze formeler taalgebruik. Daarnaast vereisen dergelijke situaties extra oriëntatie en voorbereiding op de communicatieve taak. Ze zijn dus complexer dan informele of minder formele situaties. Bij het laten schrijven van brieven bijvoorbeeld adviseren we dan ook de volgende opbouw: 1.4.2.3

31