Handboek taalgericht vakonderwijs - Maaike Hajer & Theun Meestringa

1 Inleiding: taalvaardigheid ontwikkelen in alle schoolvakken

de context van een vak sprake van een specifiek taalgebruik. Vakken hebben met andere woorden een eigen register: een specifiek bij die context passend taalgebruik. Leerlingen moeten het taalgebruik in vaklessen niet alleen kunnen begrijpen, maar ook kunnen produceren. Door het zelf formuleren krijgen ze beter greep op de leerstof. Neem bijvoorbeeld de stof die leerlingen in ongeveer acht les sen biologie binnen het thema Vertering aangeboden krijgen. In enkele weken moeten ze zich die stof en de bijbehorende vaktaal zodanig eigen maken, dat ze in hun eindopgaven kunnen aangeven wat een peristaltische beweging of emulgeren is. Ze moeten daarnaast ook opsommingen van en relaties tussen vele tientallen begrippen kunnen weergeven, bijvoorbeeld als antwoord op de volgende vragen uit een biologieproefwerk. Vragen uit een biologieproefwerk 1 Door welke organen wordt een spijsverteringssap afgegeven dat een enzym be vat voor vertering van koolhydraten? 2 Welke voedselbestanddelen worden er verteerd in de dunne darm? 3 Leg uit waarom je voedsel rijk moet zijn aan voedingsvezels. Om de relaties tussen die begrippen te kunnen begrijpen en verklaren, leren de leerlingen ook algemene schooltaal beheersen: woorden als functie , onder invloed van , proces , opnemen , afgeven , verlopen , bevatten enzovoort. Wat deze woorden precies betekenen, hebben ze kunnen afleiden uit verschillende tek sten met een hoge informatiedichtheid in schoolboeken en uit de uitleg van de leraar. Dit vraagt veel van de taalvaardigheid van de leerlingen, ook gezien de cognitieve complexiteit. En dan gaat dit voorbeeld enkel nog over het vak bio logie. Bedenk dat leerlingen in dezelfde periode bij andere vakken nog heel veel andere begrippen aangeboden krijgen. Een complicerende factor is ook dat in verschillende vakken soms dezelfde woorden worden gebruikt, maar met een afwijkende betekenis. Zo heeft iso leren bij natuurkunde een andere betekenis dan geïsoleerd wonen bij aardrijks kunde, betekent marktplaats bij geschiedenis iets anders dan markt bij eco nomie, en worden bij aardrijkskunde vormen van water onderscheiden die bij scheikunde fasen van water worden genoemd. De context waarin de taal wordt gebruikt heeft invloed op de betekenis ervan.

26