Handboek taalgericht vakonderwijs - Maaike Hajer & Theun Meestringa

1 Inleiding: taalvaardigheid ontwikkelen in alle schoolvakken

Waterproblemen Waterproblemen staan niet alleen in het aardrijkskundeboek. Je kunt ze buiten zien als de straat overstroomt, als in de vakantie je tent is weggespoeld, als je van je opa verhalen hoort over dijkdoorbraken, of als je beelden ervan ziet op televisie. Het is belangrijk dat nieuwe kennis kan aanhaken bij zowel vakspecifieke als alledaagse voorkennis. Dit zorgt ervoor dat de leerlingen een beeld krijgen van wat ze gaan leren en hoe dat aansluit bij de taak die ze gaan uitvoeren. Zij moe ten met andere woorden zicht krijgen op zowel de taaldoelen als de vakdoelen van de komende lessen. Behalve bij de start is er ook gedurende de lessen regelmatig ruimte wenselijk voor het inbrengen van alledaagse kennis door de leerlingen, vooral bij nieuwe woorden en begrippen en bij het toepassen van de nieuwe vakkennis en -vaardig heden. Ze kunnen dan de relatie leggen tussen alledaagse taal en schooltaal. Context uitbreiden kan bijvoorbeeld door variatie van tekstsoorten en media. Variatie in aanbod is om meerdere redenen belangrijk: ■■ het is motiverend, bijvoorbeeld als er een spannend verhaal wordt verteld of gelezen; ■■ het geeft veel aanknopingspunten voor het leren; ■■ het getuigt van hoge verwachtingen als leerlingen worden uitgedaagd ver banden te leggen. In hoofdstuk 5 ‘Leren in context’ werken we dit verder uit en geven we diverse handvatten om dit in vaklessen vorm te geven. In alle vakken worden leerlingen bij de examens beoordeeld op een bij het vak passend taalgebruik waarmee ze vier, vijf of zes jaar eerder de school nog niet binnenkwamen. Ze moeten in adequate bewoordingen complexe antwoorden kunnen opschrijven in verslagen, teksten lezen, interpreteren en erop reageren, mondelinge presentaties houden, examens maken. Op dat moment is taalvaar digheid heel evident bepalend voor de schoolloopbaan. Niet voor niets bieden veel begeleidings- en trainingsbureaus in die fase examentrainingen aan, waarin gewezen wordt op nauwkeurig lezen en zorgvuldig formuleren van antwoorden die aansluiten bij de gestelde vragen. Dat is echter in een nogal laat stadium. Kunnen leerlingen op de jarenlange weg daarheen, op school zelf, geen adequa te taalsteun krijgen? Wij zien school- en vaktaalontwikkeling als een meerjarig

1.3 Wat maakt taal op school complex?

24