Kwantitatief onderzoek voor journalisten - Joris Boonen & Mark Pluymaekers

Inleiding

Voor het vaststellen van onderzoekskwaliteit bestaan helaas geen shortcuts. Je kunt niet afgaan op de aantrekkelijkheid van het onderzoeksrapport, de geliktheid van de visualisaties of ronkende claims over representativiteit die verder niet worden onderbouwd. De meest ervaren journalisten gaan hiermee weleens in de fout, ge tuige de vele na-analyses die tegenwoordig in de vorm van factchecks in de krant verschijnen: ń Factcheck: ‘Is smartphonegebruik nadelig voor examenresultaten?’ ( Eos Maga zine , 2020) ń Factcheck: ‘Cannabis kan je seksleven een boost geven’ ( Knack , 2020) ń ‘Helft Amsterdamse vrouwen slachtoffer van straatintimidatie en geweld – Klopt dit wel?’ ( de Volkskrant , 2020) Zulke factchecks tonen aan dat er nog geregeld betwistbare onderzoeksresultaten in de media verschijnen. Met dit boek willen we jou als journalist in staat stellen om deze factchecks zo goed mogelijk vooraf te doen. Wat je daarvoor nodig hebt, wordt vaak aangeduid als data literacy , of datageletterdheid . Datageletterdheid gaat om het kunnen inschatten van de kwaliteit van gegevens, de verbanden die je er mee kunt leggen en de beperkingen waarmee je rekening moet houden. En om de vaardigheid om abstracte gegevens uit complexe datasets te vertalen naar teksten en visualisaties die iedereen kan begrijpen. Dit is dus uitdrukkelijk geen boek over het doen van onderzoek, al kunnen we ons voorstellen dat de begrippen en richtlijnen die we hier bespreken je daarbij kun nen helpen. Maar als je van plan bent om zelf een kwantitatief onderzoek op te zetten en uit te voeren, of aan datajournalistiek te doen, dan raden we je aan om ook gespecialiseerde methodologische handboeken te raadplegen. Leeswijzer Hoofdstuk 1 vormt met de uitleg van de kwantitatieve onderzoeksketen de basis voor de zeven andere hoofdstukken. We gaan zo veel mogelijk uit van de journalistieke praktijk. Daarom staat in hoofdstuk 2 een hulpmiddel centraal waarmee journalisten ervaring hebben: de kri tische vraag. Concreet beschrijven we acht kritische vragen die je altijd kunt stellen over kwantitatief onderzoek. Die vragen grijpen terug op de stappen in de kwanti tatieve onderzoeksketen die we in het eerste hoofdstuk hebben uitgelegd. Ze zijn ontwikkeld om jou als journalist inzicht te geven in de kwaliteit van het onderzoek en kunnen als checklist dienen wanneer je een artikel of reportage maakt. In de hoofdstukken 3 tot en met 8 worden de belangrijkste thema’s uit de kri tische vragen verder uitgewerkt. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 hebben we het over de kwaliteit van opiniepeilingen en steekproeven, over de kenmerken van een goed

13