Inleiding organisatiekunde - Ten Berge, Oteman & Winckels

1 • Inleiding: organisatiekunde in historisch perspectief

Anders gezegd: er zijn vele ‘beste’ manieren van leidinggeven en structureren. Zo zal een onderwijsinstituut vragen om een andere manier van structureren en leidinggeven dan een onderneming in de haven van Rotterdam. Belangrijke namen zijn in dit kader die van Joan Woodward, die door middel van een onderzoek in een groot aantal bedrijven een aanzet heeft gegeven tot het ontstaan van de contingentiebenadering, en de Amerikanen Lawrence en Lorsche, die voortbouwden op de bevindingen van Woodward en het woord contingency introduceerden. In de afgelopen decennia hebben verscheidene bedrijfskundigen bijdragen geleverd aan de verdere ontwikkeling van het vak organisatiekunde. In meer of mindere mate hebben zij organisaties daarmee beter helpen functioneren. Wij beperken ons hierna tot een paar belangrijke theorieën en de bijbehorende namen. Volgens de internationaal vermaarde denker en schrijver over management en organisatievraagstukken Peter Drucker is de westerse wereld na de Eerste In- dustriële Revolutie, waarin productiviteitsstijging door een efficiëntere inzet van fysieke productiefactoren centraal stond, eind twintigste eeuw aangeland in een periode waarin kennis de essentiële productiefactor is geworden. Er heeft als het ware een kennisrevolutie plaatsgevonden (zie kader 1.7). Doordat de productiviteitsrevoluties in de landbouw en industrie langzamerhand vol- tooid zijn, is een verhoging van de productiviteit in de kennis- en dienstensec- tor een absolute voorwaarde geworden voor verdere economische groei. Kader 1.7 Kennisrevolutie Er komt tegenwoordig een vloedgolf van concurrentie op ons af, met name uit China en andere Aziatische landen. Tegen de loonkosten daar kunnen de Europese en Ame- rikaanse economieën niet op. Moeten zij nog meer nadruk leggen op hightech of is dat een zinloze route, omdat door internet en de toenemende internationalisering van het bedrijfsleven een voorsprong toch niet kan worden vastgehouden? De Canadese hoogleraar organisatiekunde Henry Mintzberg heeft een aantal basisconfiguraties ontwikkeld, ideaaltypen van de manier van leidinggeven en structureren. Uitgangspunt is de gedachte dat de beste manier van leidingge- ven en structureren niet bestaat. Of een bepaalde structuur geschikt is hangt af van de situatie waarin de organisatie zich bevindt. In de literatuur wordt in dit verband gesproken over de contingentietheorie (situationele factoren), zoals wij hiervoor al even aanstipten. Iedere organisatie zou dus een op maat gemaakte structuur en manier van leidinggeven moeten hanteren. Mintzbergs

32