Sociologie voor de praktijk - Hoeksema - druk 9

2 Socialisatie

2.5

Bewust en niet-bewust gedrag We kunnen ons eigen gedrag vaak maar slecht begrijpen en er zelf nauwelijks afstand van nemen. Pas wanneer we in een andere omgeving komen, met andere groepen in contact komen of als er in de loop der tijd veranderingen plaats vinden waardoor die normen en waarden niet meer (helemaal) opgaan, worden we ons bewust van onze eigen normen en waarden. Een paar voorbeelden: Een christelijk (gereformeerd) echtpaar vertelde over de waarden en normen van vroe ger. Tijdens de ernstige economische crisis van de jaren dertig van de vorige eeuwwaren zij pas getrouwd en hadden één kind. Omdat de man toen werkloos was, was het onverantwoord om meer kinderen te krijgen. Het gevolg was dat het paar niet meer vrijde. Vrijen behoorde immers gericht te zijn op het krijgen van kinderen en het gebruik van voorbehoedsmiddelen was niet aanvaard. De vrouw vond het toen erg om niet meer te kunnen vrijen, maar ze vond het ook slecht van zichzelf dat ze dat zo moeilijk kon accepteren. Terugblikkend zegt ze dat ze het nu van zichzelf wel accep teert dat ze er destijds moeite mee had dat ze niet mochten vrijen (IKON-televisiedo cumentaire over de veranderingen in de Gereformeerde Kerk, 1987). In China gold vroeger het schoonheidsideaal dat kleine vrouwenvoeten, of lotus voetjes, aantrekkelijk en verleidelijk waren. Dit schoonheidsideaal werd eeuwen lang nagestreefd en veranderde daardoor in een norm. Veel ouders wilden dat hun dochters voldeden aan deze norm, omdat het de kans op een huwelijk met een partner met status vergrootte. Dit bracht een pijnlijk proces teweeg voor meisjes; hun tenen werden vanaf vier- of vijfjarige leeftijd afgebroken en vervolgens onder hun voet gebonden. Op die manier werd de groei van de voeten gestagneerd. De meisjes raakten gehandicapt door hun lotusvoetjes, die vaak niet langer dan 10 centimeter waren. Zij konden nauwelijks lopen door de kleine voeten en werden afhankelijk van hun familie. Pas in 1912, toen het Chinese keizerrijk viel en China veranderde in een republiek die beïnvloed werd door westerse opvattingen, werden lotusvoetjes verboden (Henderson, 2007). Als kleine kinderen leren we hoe het hoort. We worden zindelijk en leren onze moedertaal spreken. Later leren we fietsen en autorijden: eerst bewust, later gaat het ‘vanzelf ’. We denken er dan niet over na, we zijn het ons niet bewust. We hebben het ons eigen gemaakt. Dat proces waarin je je verwacht gedrag eigen maakt en denkt dat het uit jezelf komt, zodat je het zonder nadenken en automatisch doet, wordt het proces van internalisering genoemd. Wie op latere leeftijd voor het eerst in de sauna komt, moet goed om zich heen kijken hoe al de anderen het daar doen met uitkleden en het bloot zijn. De regel matige bezoeker doet het gewoon.

30