Sociologie voor de praktijk - Hoeksema - druk 9

2.3 Waarden

bemiddelend zou moeten optreden. En vanuit een waarde als rijk worden door hoge salarissen en bonussen denkt de een: eerlijk verdiend, waar de ander spreekt van ‘grootgraaiers’ en ‘kleptocraten’. Mensen kunnen echter ook leren dat andere groeperingen ‘minder’ zijn vanwege hun uiterlijk, cultuur of gods dienst en dat je mensen uit die groeperingen daarom ook als je mindere kunt behandelen. Per groepering bestaan er verschillen in opvatting over welke waarden wel of niet gelden en welke waarden belangrijker zijn dan andere waarden. In Neder land wordt gezelligheid hoog gewaardeerd, maar het valt in andere talen niet eens goed te vertalen. Bij Marokkaanse en Turkse Nederlanders is gastvrijheid – en dan niet pas na (telefonische) afspraak – een belangrijke waarde. Een andere waarde is dat je hoort bij je (eigen) groep en dat je je daarop richt. In de ogen van Marokkaanse en Turkse Nederlanders met deze collectivistische waarde zijn Nederlanders met hun gerichtheid op zelfontplooiing erg individua listisch. Voor veel oudere Turken en Marokkanen is het onbegrijpelijk dat Nederlanders hun ouders niet in huis (het gezin) opnemen: ze wijten dat aan de overdreven ‘egoïstische’ ontplooiingsdrang. Deze verschillende gerichtheid wordt uitgedrukt met de termen wij-cultuur (groepsgericht) en ik-cultuur (persoonsgericht, zoals in de huidige westerse culturen). Ooit heerste er ook in Nederland meer een wij-cultuur, maar het is hier minder belangrijk geworden om bij een groep te horen. We zijn individualis tischer geworden. Er is minder sociale cohesie (sociale samenhang). Dingen doen met je familie, de buurt of het dorp, je geloofsgemeenschap of club telt minder mee: zulke groepsactiviteiten concurreren met andere bezigheden. Dat zich in onze samenleving een verschuiving op dat gebied heeft voltrokken, laat zien dat waarden in de loop der tijd meer of minder belangrijk kunnen worden. En soms zelfs omslaan in hun tegendeel. Wat voor de ene groepering nastrevenswaardig is, kan voor de andere groe pering juist als slecht worden beleefd. Zo kan in de cultuur van een land het respecteren van vrouwen door mannen wel als algemeen gebod gelden, maar veel mannen wordt duidelijk gemaakt dat de vrouwenveroveraar, de man die met veel vrouwen seks heeft, een held is, een echte man. Over een vrouw die overspel pleegt, wordt schande gesproken. Wanneer waarden worden omgezet in een visie op de toekomst of een gewenste ontwikkelingsrichting, spreken we over doelen. Een doel is een denkbeeldige toekomstige situatie die wij nastreven (Kuypers, 1972). We leren in onze socia lisatie doelen te stellen: carrière maken, een relatie met kinderen opbouwen, als goede gelovige moslim minstens één keer in je leven de hadj (de bedevaart naar Mekka) maken. Waarden hebben twee aspecten: hoe erover gepraat wordt ( zeg-gedrag ) en wat er gedaan wordt ( doe-gedrag ). Om waarden te kunnen zien, kunnen we

Deel 1

Cultuur en sociale betekenisgeving

25