Rigter_Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen HD2

1 Introductie

of verkleinen. Het gedrag van een persoon, zoals een psychische stoornis, kan verreweg het best begrepen worden vanuit de wisselwerking tussen deze factoren. Een risicofactor is een factor die een negatieve invloed heeft op de (normale) ontwikkeling van een kind. Van de besproken risicofactoren is uit onderzoek bekend dat zij de kans op de besproken stoornissen vergroten, vaak alleen in combinatie met een tweede risicofactor. Een beschermingsfactor is een factor die in een situa tie van risico de negatieve invloed van de risicofacto ren op de ontwikkeling geheel of gedeeltelijk teniet doet (Goudena et al. 1994). Risico- en beschermingsfactoren zijn in elke fase van het leven van invloed. Deze factoren zijn niet sta tisch, maar kennen ook een ontwikkeling. Zo is voor te stellen dat sommige risicofactoren hun negatieve invloed vooral bij jonge kinderen uitoefenen en niet bij oudere kinderen (Cicchetti 2006). Het voordeel van dit begrippenpaar en de manier van ‘kijken naar ontwikkeling’ die het met zich mee brengt, is dat het de mogelijkheid schept om bij jonge leeftijd preventief te handelen. Immers, zo is de rede een risicovolle situatie opgroeien. Risicofactoren die hun kans op succes doen verminderen zijn onder andere: op groeien in armoede, een lage opleiding van de ouders, en taalachterstand die vaak samenhangt met de etnische achtergrond. Toch zijn er allochtone jongeren die, ook al groeien ze in deze omstandigheden op, wel hun opleiding succesvol af ronden en slagen in de maatschappij. Het verschil blijkt onder andere te zijn dat succesvolle jongeren vaker dan niet-succesvolle jongeren een oudere broer, zus, neef of nicht hebben die al is ingevoerd in het schoolsysteem. De allochtone jongeren die wel een school of opleiding af maken krijgen meestal geen praktische steun van hun ou ders (vanwege onbekendheid met de taal en het systeem) maar wel van andere familieleden die al eerder succesvol waren. De invloed van risicofactoren wordt tenietgedaan of verzacht door een beschermingsfactor: namelijk een ouder familielid dat al is ingevoerd in het schoolsysteem (Schöttelndreier 2000).

het handig is om naar deze interactie te kijken aan gezien in verleden en heden ouders nog weleens de schuld kregen c.q. krijgen van de problemen van hun kind(eren). In dat geval wordt er zo geredeneerd dat de oorzaak eenzijdig bij de ouders wordt gelegd, ter wijl onderzoek (Belsky & Jaffee 2006; Dietz et al. 2008) juist laat zien dat ouders last kunnen hebben van het gedrag van hun kind en dat dit gedrag op zijn beurt bijdraagt aan ‘slecht’ opvoeden. 1.3.5 Risico- en beschermingsfactoren Binnen de hulpverlening en in de gebruikte theorieën over de hulpverlening is het begrippenpaar risico- en beschermingsfactor (ook wel ‘bedreigende’ en ‘protec tieve’ factor) gemeengoed geworden. Dit begrippen paar wordt ook binnen de ontwikkelingspsychopatho logie gebruikt. In de vijfde paragraaf van elk hoofdstuk worden bij elke groep van psychische stoornissen de risicofactoren en de beschermingsfactoren bespro ken. Centraal daarbij staat dat deze factoren elkaar wederzijds beïnvloeden, elkaars invloed uitvergroten Een opleiding succesvol afronden verhoogt de kans dat je later succesvol bent op de arbeidsmarkt. Een succesvol afgeronde opleiding verhoogt je zelfbeeld en zelfvertrou wen en ook de mogelijkheid om later als ouder je eigen kind(eren) goed te begeleiden als zij op hun beurt naar school gaan. Hoewel er sprake is van een inhaalslag (Ver hagen, 2010) zijn de schoolsuccessen van allochtone jon geren minder dan die van autochtone jongeren. De vrees neemt toe dat dit verschil op langere termijn een twee deling in de maatschappij teweegbrengt – niet alleen een tweedeling naar inkomen, maar ook naar geluk en gezondheid. Een niet afgeronde en/of slechte opleiding maakt iemand minder weerbaar, vermindert zijn zelfver trouwen en vergroot daarmee de kans om op latere leef tijd psychische stoornissen te ontwikkelen. Van allochto ne jongeren is bekend dat zij wat betreft schoolsucces in Kader 1.2 Een beschermingsfactor: hulp van een oudere broer

34