Inleiding risicomanagement - Dennis van der Waal

1 Geschiedenis van risico en risicomanagement

Rond de twintigste eeuw is het Kenneth Arrow die aantoont dat mensen niet geneigd zijn onzekerheid te accepteren en behoefte hebben aan zekerheid, zelfs bij situaties die zelden voorkomen. Frank Knight (1921) is vervolgens de eerste die twijfelde aan de wiskundige voorspelbaarheid van de toekomst. Bij deze voorspellingen wordt veelal gewerkt met trends uit het verleden die doorgetrokken worden naar de toekomst, ook wel extrapoleren genoemd. Tevens maakt Knight het onderscheid tussen risico en onzekerheid, waar bij risico als meetbare onzekerheid wordt omschreven en onzekerheid per definitie onmeetbaar is (in paragraaf 2.1 wordt hier meer aandacht aan be steed). Net als Knight twijfelt ook John Maynard Keynes (1921) aan de wis kundige voorspelbaarheid van de toekomst. Keynes richt zich hierbij vooral op de klassieke theorie van de economie, waarbij de overheid de economie niet stimuleert. Keynes veronderstelt juist dat door overheidsinterventie de vraagzijde van de economie gestimuleerd of geremd moet worden. Dit is ook wel bekend als de keynesiaanse theorie. Keynes veronderstelt dat toe komstige gebeurtenissen een kanswaarde (waarschijnlijkheid of frequentie, meer hierover in paragraaf 6.1) hebben, maar dat mensen onvoldoende in formatie hebben om die kanswaarde te kunnen inschatten. Hierbij is sprake van onzekerheid. Vervolgens worden wel beslissingen genomen en door die beslissingen verandert de wereld, waardoor ‘nieuwe’ onzekerheid ontstaat. Hierdoor is er een sterke behoefte van de mens om invloed uit te oefenen op risico’s en onzekerheden. Vanuit de beschreven ontwikkelingen van het begrip risico zijn de eerste vormen van risicomanagement ontstaan. Een van de eerste pogingen om risico’s te beheersen, dateert al uit de ze ventiende of achttiende eeuw. Japanse rijstboeren maakten afspraken met kopers om in een later stadium vooraf vastgestelde hoeveelheden rijst te leveren tegen een vooraf vastgestelde prijs (Dionne, 2013). Voor zowel de boer als de koper is een dergelijke afspraak interessant. De boer weet op voorhand dat de rijst wordt afgenomen en welke omzet gerealiseerd gaat worden. Doordat de hoeveelheid bekend is, zal er geen overschot of tekort zijn. Hierdoor wordt zowel het risico rondom de hoeveelheid als het ri sico rondom de prijs vermeden. Ook de koper zal voordelen hebben van deze afspraak. De koper weet immers zeker wat de kosten van de betref fende hoeveelheid zullen zijn. Hierdoor wordt het risico dat de rijst in de toekomst meer gaat kosten geëlimineerd. Tegenwoordig worden dergelijke afspraken betiteld als futures of termijncontracten. In de daaropvolgende eeuwen is risicomanagement sterk ontwikkeld, al was dit in eerste instantie Geschiedenis van risicomanagement

1.2

12