Jan Bijlsma & Hay Janssen - Sociaal werk in Nederland

1 ƒ De Nederlandse verzorgingsstaat

namelijk het stelsel voor sociale zekerheid. Er is daarbij veel aandacht voor de periode waarin de verzorgingsstaat sterk groeide en bloeide, en de daaropvolgende periode van crisis, stagnatie en herziening. In de derde paragraaf proberen we het ontstaan van de verzorgingsstaat te verklaren. Waar om heeft de verzorgingsstaat zich op deze wijze in de afgelopen 150 jaar ontwikkeld? Welke motieven speelden een rol en welke factoren zijn bepalend geweest? Aan de hand van een aan tal sociologische theorieën wordt het ontstaan van de verzorgingsstaat nader verklaard. In de vierde paragraaf onderwerpen we de impliciete doelstellingen van de verzorgingsstaat aan een nadere beschouwing: wat wil de Nederlandse verzorgingsstaat bereiken en wat zijn de achterliggende motieven? In dit kader worden ook de vier centrale functies van de verzorgings staat geschetst: verzorgen, verzekeren, verheffen en verbinden. In de vijfde paragraaf introduceren we de welfare triangle. De maatschappelijke coördi natiemechanismen ‘markt’, ‘overheid’ en ‘particulier initiatief’ worden naast elkaar gezet en vergeleken op basis van uitgangspunten en reguleringsmechanismen. De ontwikkeling van de Nederlandse verzorgingsstaat wordt vanuit de welfare triangle kort geanalyseerd. In de zesde paragraaf plaatsen we de Nederlandse verzorgingsstaat in een internationaal perspectief. Wat is karakteristiek voor de Nederlandse verzorgingsstaat wanneer we hem vergelijken met andere westerse verzorgingsstaten? Ook hierbij dient de welfare triangle als analyse-instrument. In de laatste paragraaf analyseren we de meest recente ontwikkelingen in de verzorgings staat in het daarvoor geschetste historisch perspectief. Aan de hand van het voorbeeld van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) uit 2007 en de drie grote decentralisaties van 2015 bespreken we de transitie van de verzorgingsstaat. De verzorgingsstaat is zo’n onlosmakelijk onderdeel van onze samenleving geworden dat het bijna onmogelijk is om de essentie ervan kernachtig weer te geven. We kunnen beginnen met te zeggen dat het stelsel van sociale zekerheid en de zorg voor zieken, gehandicapten en oude ren eronder vallen. Maar wanneer we sociale zekerheid begrijpen als een vorm van herverde ling van inkomen, dan worden een progressief belastingstelsel, en wellicht ook de aftrek van de hypotheekrente, ook onderdeel van de verzorgingsstaat. En als de hypotheekrente erbij hoort, wellicht ook het functioneren van de huizenmarkt. De huizenmarkt is weer niet te be grijpen zonder rekening te houden met de inbedding daarvan in het beleid op het gebied van de ruimtelijke ordening en ga zo maar door. Hoewel de WRR spreekt van een overgedeter mineerd begrip, doen we hier een poging de verzorgingsstaat te definiëren. In 1962 introduceerde de socioloog Piet Thoenes het begrip ‘verzorgingsstaat’ in Nederland. Het was een vertaling van het Engelse welfare state , waarmee een samenleving werd getypeerd waarin de overheid, met name door sociale wetgeving, een belangrijke rol speelde bij het waar borgen van het algemeen welzijn. De definitie van de verzorgingsstaat, die Thoenes toen intro duceerde, is onder sociologen nog steeds populair. 1.1 De verzorgingsstaat gedefinieerd

16