Edwin Hoffman en Arjan Verdooren - Diversiteitscompetentie

1.1  Wat is cultuur?

vanzelfsprekend en meestal superieur aan die van anderen. De bewustwording dat de eigen gebruiken vaak net zo vreemd zijn voor anderen, als dat de gebrui ken van de ander vreemd zijn voor jezelf, is vaak een effectief eerste middel tegen een dergelijk etnocentrisme. Helaas is een van de grootste problemen van het cultuurbegrip vandaag de dag dat het al gauw op een simplistische of zelfs opportunistische wijze wordt ge bruikt. Dat kan worden herkend in uitspraken als: ‘Ik denk niet dat dat onder deel is van zijn cultuur’, ‘Mijn cultuur staat me niet toe om dit te doen’ of ‘Die culturen gaan niet goed samen’. In plaats van dat zulke zienswijzen leiden tot diepgaander begrip of effectievere communicatie, leiden ze eenvoudig tot of-of- en wij-zij- scenario’s. Deze sectie richt zich dan ook op een dieper en uitgebrei der begrip van de aard van cultuur, via een bespreking van een aantal verschil lende aspecten ervan. 1.1.1 Cultuur is overal – en nergens Om de waarde en relevantie van cultuur voor de menselijke ervaring en inter actie te kunnen begrijpen, kun je stellen dat cultuur zowel overal als nergens is. Ze is overal, in de zin dat ze de gevoelens, gedachten en handelingen van men sen op vele niveaus en in veel gevallen beïnvloedt. Mensen moeten nu eenmaal proberen hun ervaringen te begrijpen om te functioneren en kunnen zo komen tot verschillende verklaringen voor wat ze tegenkomen in hun leven en de we reld om hen heen. Mensen moeten betekenis geven aan wat ze doen, aangezien er op zichzelf geen inherente betekenis is in hun handelingen. Cultuur speelt een cruciale rol bij het betekenis geven aan ervaringen. Zo heeft handen schud den op zichzelf geen betekenis, tenzij mensen het de betekenis geven als een manier om te groeten en respect uit te drukken. In de brede zin van het woord heeft cultuur dan te maken met alles wat door mensen is ontwikkeld om hun leven en ervaringen in te richten. In die zin is cultuur zoals de wind (met dank aan Maarten Bremer voor deze metafoor): ze is er altijd – ook al is ze onzichtbaar – en stuurt mensen een kant op en maakt het ze tegelijkertijd moeilijker om de andere kant op te gaan. Zoals ook vaak het geval is met de wind, merk je cultuur vooral wanneer je ertegen ingaat . Mensen zijn zich meestal niet bewust hoezeer ze beïnvloed zijn door een cultuur, totdat ze worden geconfronteerd met andere culturele patronen. Mensen zijn vaak vanaf jonge leeftijd ‘gesocialiseerd’ binnen een bepaalde cul tuur, door hun ouders, familie, docenten, leeftijdsgenoten en anderen. Het kan heel verrassend zijn om erachter te komen dat andere mensen zijn opgevoed op een andere manier. De eerste reactie is dan vaak ook om onbekende ideeën en gedragingen af te wijzen.

27