Edwin Hoffman en Arjan Verdooren - Diversiteitscompetentie

1  Cultuur: overal en nergens

Hoewel mensen zich veel meer bewust zijn geworden van culturele verschillen, geloven wij dat het nog steeds zeer de moeite waard is om wat nauwkeuriger te kijken naar wat cultuur eigenlijk is en hoe ze mensen en interacties beïn vloedt. Voor studenten in internationale programma’s tot aan professionals in een internationale of multi-etnische omgeving geldt dat een groter bewustzijn van de rol van cultuur een belangrijk begin is voor het vergroten van de eigen interculturele competentie. Het is daarbij onze overtuiging dat, met name in de wereld van vandaag, het van doorslaggevend belang is om verder te kijken dan een simplistisch en deterministisch begrip van cultuur. In dit hoofdstuk zullen we verschillende perspectieven, theorieën en aspecten van cultuur bespreken om daarmee de basis te leggen voor onze benadering van interculturele communicatie, competentie en interactie, die nader zal wor den besproken in de volgende hoofdstukken. Het fenomeen cultuur is moeilijk te beschrijven en definiëren. Er bestaat een enorme variëteit aan definities van cultuur in de wetenschappelijke literatuur. Een inventarisatie door Kroeber en Kluckhohn in 1952 leverde al 164 verschil lende definities op van het begrip cultuur, en we kunnen ervan uitgaan dat er sindsdien nog talloze zijn bijgekomen. Wat de meeste definities echter gemeen hebben is dat 1) cultuur gaat over ge woontes (en dus niet over eenmalige verschijnselen), 2) cultuur een kenmerk is van een groep (en dus niet van een individu) en 3) cultuur verwijst naar aan geleerde aspecten van het sociale leven (en dus niet naar biologische of fysieke eigenschappen) (Hansen, 2009a, p. 9). Op basis hiervan definiëren wij cultuur als het complexe geheel van gewoontes dat een sociale groep kenmerkt. Dit complexe geheel bevat cognitieve eigenschappen (kennis, overtuigingen, waar den) en gedragspatronen (Rathje, 2009). Verschillende sociale groepen komen tot verschillende zienswijzen en gedragspatronen en creëren op die manier ver schillende culturen en cultuurverschillen. Deze benadering van cultuur werd voor het eerst toegepast door cultureel an tropologen. Na bestudering van de gebruiken en overtuigingen van mensen buiten de westerse wereld, beargumenteerden zij dat deze mensen niet langer moesten worden gezien als ‘minderwaardig’ maar als ‘anders’ (Lemaire, 1976) . Dit perspectief op cultuur was van groot belang voor het tegengaan van etno centrisme : de neiging om de eigen zienswijze en gebruiken te zien als normaal, Wat is cultuur?

1.1

26