Publiek management - Wim van Noort, Sandra Groeneveld, Marieke van der Hoek, Jelmer Schalk, Joris van der Voet

1.5  Publiek en privaat management

ondernemingen) of zijn in hoofdzaak gericht op de belangen van de eigen leden (belangenorganisaties zoals vakbonden en ondernemersorganisa ties). ■■ Publieke organisaties worden gefinancierd door middel van gemeenschaps geld ofwel de algemene middelen: belastingen en premies. Dat geldt voor de overheid, maar ook voor het gros van de onderwijs- en zorginstellingen. Private organisaties daarentegen bedruipen zich financieel zelf door ver koop van goederen en diensten op de markt (bedrijven) of door contribu ties en donaties (verenigingen en stichtingen). ■■ Publieke organisaties leggen direct of indirect publiek verantwoording af aan politieke gezagsdragers (bewindslieden), die op hun beurt verant woording afleggen aan de volksvertegenwoordiging. Dat is een groot ver schil met private organisaties, waarvan de leiding verantwoording schul dig is aan de aandeelhouders (ondernemingen) of de leden (verenigingen), terwijl stichtingen in het geheel geen verantwoording hoeven af te leggen. Sommige organisaties zijn in alle opzichten publiek, zoals ministeries en ge meenten, en andere zijn (vrijwel) compleet privaat, zoals veel ondernemingen en verenigingen. Maar er doen zich ook allerlei tussenvormen ofwel hybride vormen voor. Universiteiten bijvoorbeeld worden wel grotendeels uit gemeen schapsgeld gefinancierd, maar hebben ook eigen inkomsten uit collegegeld en uit onderzoek in opdracht van overheden of bedrijven. De meeste universi teiten hebben een publiekrechtelijke grondslag, maar de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Radboud Universiteit in Nijmegen zijn beide stichtingen, dus privaatrechtelijke organisaties. Die hybride vormen treffen we met name aan in onderwijs, zorg, welzijn, volkshuisvesting en cultuur: veel van de daar werkzame organisaties hebben een privaatrechtelijke grondslag (veelal een stichting), maar vervullen een publieke taak. Deze sector staat in Nederland vanouds bekend als het maat schappelijk middenveld en men spreekt ook wel van semipublieke, non-profit- of not-for-profitorganisaties of van maatschappelijke ondernemingen. Wanneer we het in dit boek over publiek management hebben, doelen we niet alleen op het management van overheidsorganisaties in enge zin, maar op het management van organisaties in de publieke en semipublieke sector in brede zin, dat wil zeggen al die organisaties die geen winstoogmerk hebben en een publieke taak vervullen , dus werken voor het algemeen belang. We hebben steeds publieke organisaties en managers in het algemeen besproken, maar tussen de regels door is wel duidelijk geworden dat er een grote verscheiden heid aan publieke organisaties en daarmee ook aan publieke managers bestaat.

DEEL 2 DEEL 1

25