Herman Blom en Siep van der Werf - Migranten in de Nederlandse samenleving

1  Migratie, komst en herkomst

ten, allochtonen of buitenlanders? Over deze vragen gaat dit eerste hoofdstuk. Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen/Arubanen, Oost-Europeanen en vluchtelingen vormen de grootste groepen migranten, en daarom gaan we vooral in op hun achtergrond en hun positie in Nederland. Allochtonen, migranten, of een andere naam? In deze paragraaf bespreken we de verschillende begrippen die de afgelopen decennia voor deze groep werden gebruikt. De variatie aan in de loop der tijd gebruikte termen, zoals ‘migranten’, ‘allochtonen’, ‘vluchtelingen’, ‘asielzoekers’, ‘gastarbeiders’, ‘rijksgenoten’, ‘etnische minderheden’, ‘etnisch‑culturele bevol kingsgroepen’, ‘medelanders’, ‘nieuwe Nederlanders’, ‘vreemdelingen’ of ‘buiten landers’, geeft al aan hoe lastig het is om aan te duiden wie we bedoelen. In dit boek stappen we zo veel mogelijk af van het begrip ‘allochtonen’ en spreken we van ‘migranten’. Daarmee gaat het dan over immigranten die naar Nederland zijn gekomen. Alhoewel ook de term ‘migrant’ een verschil maakt tussen de ‘gevestigden’ en de ‘buitenstaanders’ (Elias & Scotson, 1985), maakt die het toch mogelijk de ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving op een neutralere manier te beschrijven en te analyseren. We maken in dit boek ook vaak gebruik van verwijzingen naar de koppeltekenidentiteit door migranten te betitelen als bijvoorbeeld Surinaams-Nederlands. Wanneer we aansluiten bij oude publica ties van met name het CBS gebruiken we omwille van de leesbaarheid nog wel het begrip ‘allochtoon’. De term migranten legt de nadruk op de migratie, terwijl voor veel migranten de reis naar Nederland de reis van hun ouders was. Toch bedoelen we in dit boek met de term ‘migrant’ ook de tweede en de derde generatie, omdat zij zich in de regel nog uitdrukkelijk met de uitdaging geconfronteerd zien zich in hun nieuwe land thuis te voelen. In Duitsland (en tegenwoordig ook in Nederland) wordt daarom het begrip ‘met migratieachtergrond’ gehanteerd. In elk geval is het van belang om de tweede en volgende generaties anders te bekijken, omdat hun situatie afwijkt van die van hun ouders. De termen ‘migranten’ en ‘vluchtelingen’ worden vaak met elkaar verward. Een migrant komt naar Nederland met de bedoeling om hier werk te vinden en zo een bestaan op te bouwen – denk ook aan Nederlanders die een nieuw bestaan opbouwden in klassieke emigratielanden als de Verenigde Staten en Canada. De vluchteling verlaat noodgedwongen zijn eigen land om politieke redenen of vanwege een crisissituatie als een oorlog of hongersnood. Terwijl de migrant hier zal blijven zolang hij in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien, zal de vluchteling weer terugkeren zodra ‘de kust weer veilig is’. De terugkeer is ervan afhankelijk hoelang het verblijf in Nederland gaat du ren. Raakt de vluchteling thuis in Nederland, misschien zonder (perspectief op)

1.2

16