Marinel Gerritsen en Marie-Thérèse Claes - Culturele waarden en communicatie in internationaal perspectief

1 Interculturele communicatie

1 Menselijke natuur Met de menselijke natuur wordt alles bedoeld wat de mens is aangeboren, bij voorbeeld dat kinderen zes weken na hun geboorte gaan glimlachen, en dat de mens een overlevingsdrang heeft en daarom eet, drinkt en bescherming zoekt. In de sociologie gebruikt men hiervoor de term nature. 2 Cultuur Met cultuur wordt verwezen naar de regels en wetten die een groep mensen no dig heeft om voort te bestaan. Bijvoorbeeld wat we wanneer en met wie eten en drinken, hoe we iemand begroeten, wie beslissingen neemt, hoe het erfrecht geregeld is, wie aan wie belastingen betaalt en wat belangrijke kennis en vaardig heden zijn. Zodra de mens in een groep leeft – wat doorgaans het geval is – moet hij zich aanpassen aan die regels. Al die regels vormen cultuur met een kleine c. In de sociologie wordt dit aangeduid met de term nurture. Cultuur is aangeleerd. Een groep mensen wordt als het ware getraind om zich op een bepaalde manier te gedragen. Hofstede en Hofstede noemen dat menta le programmering. Die gebeurt in de sociale omgeving waarin we opgroeien en onze levenservaring opdoen. Ze begint in het gezin, wordt voortgezet op straat, op school, in jeugdgroepen, op het werk en in de woongemeenschap. Vroeger dacht men dat cultuur aangeboren was, omdat alle leden van een bepaalde cul tuur al zo lang de voor die cultuur specifieke kenmerken hadden. Dat komt door dat cultuur door ouders en grootouders aan kinderen wordt doorgegeven; ze worden ermee opgevoed. Zo leren kinderen in Afrika rouw te verwerken door te dansen en in Europa door stil en teruggetrokken te zijn. Een aanwijzing dat cultuur niet erfelijk is, is dat een kind dat op jonge leeftijd wordt geadopteerd door mensen uit een andere cultuur dan waarin het geboren is, zich moeiteloos de cultuur van de adoptieouders eigen maakt. Dat strekt zich zelfs uit tot uiterlijke kenmerken. Van een eeneiige, uit Indonesische ouders ge boren meisjestweeling leefde er één haar leven lang bij haar natuurlijke ouders in Indonesië. De ander werd meteen na de geboorte geadopteerd door een Ne derlandse familie in Nederland. De onderzoeker die de zusters twintig jaar later bij elkaar bracht, vond dat ze uiterlijk weliswaar nog steeds als twee druppels water op elkaar leken. Maar hij bespeurde ook dat de vrouw die in Indonesië was gebleven als Indonesische overkwam en degene die naar Europa was gegaan als Europese. Ze hadden de manier van doen, bewegen, kijken, spreken en commu niceren overgenomen van de cultuur waarin ze waren opgegroeid. Recentelijk wordt eraan getwijfeld of cultuur wel helemaal is aangeleerd. Er zijn aanwijzingen dat genetische aspecten gedrag ook bepalen. Culturen waarin het belangrijk is om tot een groep te behoren – collectivistische culturen – hebben bijvoorbeeld een vorm van een gen dat niet voorkomt in individualistische cul turen.

16