Susanne van Hoek-Gerritsen - Schrijfgids voor economen

Susanne van Hoek-Gerritsen

Schrijf gids voor economen Scripties, papers en rapporten in business, finance en management

u i t g e v e r ij

c

c o u t i n h o

Schrijfgids voor economen

Schrijfgids voor economen Scripties, papers en rapporten in business, finance en management

Susanne van Hoek-Gerritsen

Vierde, herziene druk

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2015

Website

Bij dit boek hoort online studiemateriaal. Het pictogram in de marge geeft aan wan neer er naar materiaal op de website wordt verwezen. Dit is op www.coutinho.nl/schrijfgids te vinden.

© 1998/2015 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gege vensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toege staan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk ver schuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductie rechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Eerste druk 1998 Vierde, herziene druk 2015

Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

Omslag: Steef Liefting, Amsterdam Opmaak binnenwerk: Studio Pietje Precies | bno, Hilversum

Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISBN 978 90 469 0466 4 NUR 681

Woord vooraf

De Schrijfgids voor economen is een boek over het schrijven van scripties en werkstukken in economische opleidingen in het hbo en het wo. Het boek is praktisch: het ondersteunt de student bij elke stap die nodig is bij een werkstuk of scriptie. Je krijgt uitleg, handvatten, formats, tips en adviezen om efficiënt (snel) en effectief (goed) een paper of een scriptie te schrijven: van onderwerp tot tekstschema en van titel tot paginanummering. De uitleg en de voorbeelden zijn helemaal gericht op studenten economie. Of je nu commerciële economie, bedrijfskunde of accountancy studeert: de Schrijfgids voor economen geeft je houvast voor alle schriftelijke onderzoeksopdrachten in je opleiding, nu en la ter. De Schrijfgids voor economen is geheel vernieuwd en dat was ook nodig. Sinds de vorige uitgave uit 2006 is er veel veranderd in het Nederlandse hoger onderwijs. In 2002 is de bachelor-masterstructuur ingevoerd. De wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (whw) heeft een kwaliteitsimpuls tot gevolg gehad. Er is steeds meer aandacht voor onder zoek en voor het ‘wetenschappelijk’ niveau. Ook scripties en ander schriftelijk onderzoekswerk als rapporten staan veel in de belangstelling. Dat is wel wat anders dan in 1996, toen de eerste druk van de Schrijfgids voor economen ver scheen en werkstukken en scripties in het hoger onderwijs nog een onderge schoven kindje waren. Ook de economie is sinds 1996 ingrijpend veranderd, wat gevolgen heeft voor de inhoud en de aanpak van economische opleidingen en beroepen. De vorige drukken van de Schrijfgids voor economen waren gebaseerd op de ervaringen, de vragen en de reacties van de studenten. Inmiddels hebben duizenden studenten met de Schrijfgids voor economen gewerkt. Veel van hen hebben direct of indirect de input geleverd voor deze nieuwe druk, die nog meer dan eerder ingaat op de combinatie van onderzoeken en schrijven, en de combinatie van theorie en praktijk. Mijn dank gaat uit naar alle studenten, jong en oud, hbo en wo, man en vrouw: dank jullie wel voor de samenwerking en alle inspirerende momenten die ik de afgelopen twintig jaar met jullie heb mogen beleven. Ik hoop dat de lezers van deze nieuwe Schrijfgids voor economen er volop van profiteren. Susanne van Hoek-Gerritsen Heiloo, februari 2015

Inhoud

1

Werkstukken, scripties, papers en rapporten in hbo en wo

13 13 13 16 21 24 28 32 33 33 33 33 37 38 39 39 40 41 41 43 45 50 50 51 53 57 59 59 59 61 61 62

1.1 Inleiding

1.2 Het product en het proces van de wetenschappelijke tekst 1.3 Eisen aan en kenmerken van de wetenschappelijke tekst

1.4 Opleidingen en wetenschappelijke titels 1.5 De duur en de slagingskans 1.6 De begeleiding en de beoordeling

1.7 Samenvatting

2

Onderwerp en literatuur

2.1 Inleiding

2.2 Een onderwerp zoeken en afbakenen 2.2.1 Een onderwerp zoeken 2.2.2 Het onderwerp afbakenen 2.3 Het onderwerp beoordelen 2.3.1 Relevant voor het vakgebied 2.3.2 Haalbaar en uitvoerbaar

2.3.3 Onderzoekbaar

2.4 Literatuur zoeken

2.4.1 De bibliotheek en de benodigde bronnen 2.4.2 De economische tijdschriften 2.4.3 Literatuur zoeken in acht stappen

2.5 Het onderwerp verwoorden 2.5.1 Leesverslagen maken

2.5.2 Het probleem en het doel formuleren 2.5.3 Free writing, mindmappen en schematiseren

2.6 Samenvatting

3

Centrale vraag en type onderzoek

3.1 Inleiding

3.2 Het belang van een centrale vraag 3.3 Soorten centrale vragen

3.3.1 Beschrijven, verklaren, beoordelen en adviseren

3.3.2 De beschrijvende centrale vraag

3.3.3 De verklarende centrale vraag 3.3.4 De beoordelende centrale vraag 3.3.5 De adviserende centrale vraag

62 64 66 68 68 69 70 70 71 74 74 76 78 79 80 81 82 82 83 85 85 85 85 88 92 95 98

3.4 Vijf eisen aan de centrale vraag

3.4.1 Een open vraag 3.4.2 De hoofdvraag

3.4.3 Te verduidelijken termen 3.4.4 Relevant, haalbaar en onderzoekbaar 3.4.5 Duidelijk schriftelijk te formuleren 3.5.1 Onderzoek doen op hbo en wo 3.5.2 Theoriegericht onderzoek 3.5.3 Praktijkgericht onderzoek

3.5 Het type onderzoek

3.5.4 Probleemanalyse 3.5.5 Diagnose 3.5.6 Ontwerp 3.5.7 Verandering 3.5.8 Evaluatie

3.6 Samenvatting

4

Tekstschema en bouwplan

4.1 Inleiding

4.2 Het tekstschema

4.2.1 Een tekstschema maken

4.2.2 Tekstschema voor beschrijvende vragen 4.2.3 Tekstschema voor verklarende vragen 4.2.4 Tekstschema voor beoordelende vragen 4.2.5 Tekstschema voor adviserende vragen 4.3 De tpa-structuur en het tekstschema 4.3.1 Theorie, Praktijk en Analyse: tpa 4.3.2 Tekstschema maken op basis van tpa 4.4 Het onderzoeksmodel en het tekstschema 4.4.1 Een onderzoeksmodel opstellen 4.4.2 Het onderzoeksmodel in de tekst 4.5 Drie veelgemaakte fouten in een tekstschema 4.5.1 Geen antwoord op de centrale vraag

101 101 102 103 103 105 106 106 107 108 110 110 110 112

4.5.2 Niet volledig

4.5.3 Onvoldoende balans

4.6 Een bouwplan maken

4.6.1 Nut van een bouwplan 4.6.2 Inhoud van het bouwplan

4.7 Samenvatting

5

De inleiding voor informerende en betogende hoofdstukken

113 113 113 113 115 116 116 118 119 121 122 122 124 125 125 130 130 130 132 135 136 137 137 137 138 139 140 141 142 144 146

5.1 Inleiding 5.2 De inleiding

5.2.1 Standaardformat voor de inleiding

5.2.2 Aandachtspunten bij het schrijven van de inleiding

5.3 De vier onderdelen van de inleiding

5.3.1 De aanleiding

5.3.2 Het onderwerp en de centrale vraag 5.3.3 De gehanteerde onderzoeksmethode

5.3.4 De opzet van de tekst

5.4 Informerende hoofdstukken schrijven

5.4.1 De globale aanpak van informerende tekstonderdelen

5.4.2 Structureren met krs en oabc 5.4.3 Structureren met subsubvragen 5.4.4 Structureren met kernzinnen 5.5.1 Betogende teksten en argumentatie 5.5.2 De argumentatiestructuur als basis

5.5 Betogende hoofdstukken schrijven

5.5.3 De argumentatie opzetten in een argumentatiestructuur 5.5.4 De argumentatiestructuur uitschrijven in tekst

5.6 Samenvatting

6

Theoretisch kader, onderzoekshoofdstuk en analysehoofdstuk

6.1 Inleiding

6.2 Het theoretisch kader

6.2.1 Een duidelijk doel 6.2.2 Voldoende diepgang 6.2.4 Niet te omvangrijk 6.2.5 Geen plagiaat of fraude 6.2.3 Objectief

6.2.6 Correct verwijzen en parafraseren

6.3 Het onderzoekshoofdstuk

6.3.1 Standaardformat voor het onderzoekshoofdstuk 146 6.3.2 De link tussen het onderzoekshoofdstuk en het theoretisch kader 147 6.3.3 De opzet van het onderzoek 149 6.3.4 Het presenteren van de resultaten en de figuren 150 6.4 Het analysehoofdstuk en de aanbevelingen 157 6.4.1 Standaardformat voor het analysehoofdstuk 157 6.4.2 Aandachtspunten voor het analysehoofdstuk 159 6.5 Samenvatting 160

7

Overige tekstonderdelen en inhoudelijke afwerking

161 161 161 162 164 167 170 174 176 178 178 183 185 185 185 185 186 188 189 190 191 193 195 196 197 199 201 201 203 203 203 205 206 206 207 208

7.1 Inleiding

7.2 Het voorwoord

7.3 De managementsamenvatting

7.4 De titel 7.5 De kopjes 7.6 Citaten 7.7 De conclusie

7.8 Voetnoten en eindnoten

7.9 Bijlagen

7.10 De bibliografie 7.11 Samenvatting

8

Begrijpelijk en aanvaardbaar taalgebruik

8.1 Inleiding

8.2 Begrijpelijke woorden

8.2.1 Wat is begrijpelijkheid? 8.2.2 Gebruik van begrippen uit het vak 8.2.3 Gebruik van specifiek jargon 8.2.4 Concreet formuleren 8.2.5 Eenduidig formuleren 8.2.6 Goed en eenduidig verwijzen 8.2.7 Goed verbanden leggen 8.3.1 Tangconstructie of uiteenplaatsing 8.3.2 Het passief of de lijdende vorm

8.3 Begrijpelijke zinnen

8.3.3 Naamwoordstijl 8.3.4 Voorzetselstijl 8.3.5 Te lange aanloop 8.4 Aanvaardbare woorden

8.4.1 Wat is aanvaardbaarheid? 8.4.2 Een passend stijlregister

8.4.3 Toetsbare en controleerbare formuleringen

8.5 Aanvaardbare zinnen

8.5.1 Zinslengte afwisselen 8.5.2 Zinsbouw afwisselen

8.6 Samenvatting

9

Correct taalgebruik en technische verzorging

209 209 209 209 211 212 213 213 214 215 216 217 217 217 217 218 219 219 220 221 221 222 222 223 223 223 224 224 225 225 225 226 226 227 227 228 228

9.1 Inleiding

9.2 Correcte woorden en zinnen 9.2.1 Wat is correctheid?

9.2.2 Niet-Nederlandstalige achtergrond

9.2.3 Fouten met los-vast 9.2.4 Fouten met d/t 9.2.5 Fouten met wat/dat 9.2.6 Fouten met hoofdletters

9.2.7 Fouten met enkelvoud-meervoud

9.2.8 Fouten met komma’s

9.3 Algemene aanwijzingen voor de technische vormgeving

9.3.1 De leesbaarheid van de uitdraai 9.3.2 Het verbeteren van fouten 9.3.3 Vermenigvuldigen en kopiëren

9.3.4 Voorblad of kop

9.4 De onderdelen van de wetenschappelijke tekst 9.4.1 De volgorde van de onderdelen

9.4.2 De inhoudsopgave

9.4.3 Hoofdstukken of paragrafen

9.4.4 Alinea’s

9.4.5 Kopjes van hoofdstukken en paragrafen

9.4.6 Opsommingen

9.4.7 Citaten en voorbeelden

9.5 De typografische indeling

9.5.1 Regelafstand 9.5.2 Marges

9.5.3 Paginanummering 9.5.4 Cursivering

9.5.5 Spaties

9.5.6 Aanhalingstekens en citaten

9.6 Literatuurverwijzingen, noten, bibliografie en bijlagen

9.6.1 Literatuurverwijzingen

9.6.2 Noten

9.6.3 Bibliografie 9.6.4 Bijlagen

9.7 Samenvatting

229

Bibliografie

230

Register

1 Werkstukken, scripties, papers en rapporten in hbo en wo

1.1 Inleiding

In dit hoofdstuk wordt besproken wat een wetenschappelijke tekst is, waarbij we ons vooral richten op werkstukken en scripties. Het doel van hoofdstuk 1 is studenten voor te bereiden op de rest van het boek. In paragraaf 1.2 komen het product en het proces van de wetenschappelijke tekst aan bod. In paragraaf 1.3 gaat het om de eisen en kenmerken van de wetenschappelijke tekst. Paragraaf 1.4 behandelt de wetenschappelijke titels. Paragraaf 1.5 bespreekt de duur en de slagingskans van je werkstuk of scriptie. In paragraaf 1.6 gaan we in op de begeleiding en de beoordeling. Dit boek is bedoeld voor studenten economie die werkstukken en scripties moeten schrijven. We noemen die teksten ‘wetenschappelijke teksten’. Het kan gaan om een korte tekst, bijvoorbeeld een literatuurverslag, of om een langere tekst, bijvoorbeeld de bachelor- of masterscriptie. De kortere wetenschappelij ke teksten die studenten schrijven, noemen we in dit boek ‘werkstuk’. De lange re wetenschappelijke teksten duiden we aan met de term ‘scriptie’. Als wetenschappelijke teksten gelden verder proefschriften, artikelen in wetenschap pelijke tijdschriften en boeken, oraties, publicaties in congresbundels ( proceedings ), onderzoeksrapporten van wetenschappelijke instituten en organisaties. Hoewel hbo-teksten praktijkgerichte teksten zijn, noemen we ze in dit boek ook ‘wetenschap pelijke teksten’. Omdat onderzoek een vereiste is op grond van de whw, is er ook bij hbo-teksten sprake van wetenschap. Er is in feite geen andere vorm van – betrouw baar – onderzoek dan wetenschappelijk onderzoek, ook in het hbo. 1.2 Het product en het proces van de wetenschappelijke tekst

13