Drs. Jacky van den Dikkenberg - Recht lezen 2

drs. Jacky van den Dikkenberg

samenvatten

recht lezen 2

Website Bij dit boek hoort online studiemateriaal. Ga naar www.coutinho.nl/rechtlezen2 en log in met je Coutinho-account. Activeer vervolgens onderstaande code. Hierna heb je achttien maanden exclusieve toegang tot het materiaal.

’t Is ’n Wetgever niet geoorloofd verkeerd begrepen te worden.

Multatuli Idee 339, uit: Ideën, eerste bundel (1862)

Recht lezen 2 Samenvatten

drs. Jacky van den Dikkenberg

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2015

© 2015 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te vol doen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het over nemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Repro ductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

Lay-out: Studio Pietje Precies | bno, Hilversum Omslag: Jeanne|ontwerp & illustratie, Westervoort

Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instan ties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISBN 978 90 469 0464 0 NUR 820

Ten geleide

Juristen zijn lezers, interpreten en schrijvers. Wat staat er precies in artikel 2 van deze overeenkomst? Wat heeft de wetgever bedoeld met het begrip ‘openbare orde’ in artikel 172 lid 1 Gemeentewet? En hoe breng ik onder woorden wat beoogd wordt? Om tek sten goed te kunnen interpreteren, is gerichte concentratie nodig en moet je in staat zijn woorden en begrippen in de context en tegen hun sociale, psychologische en historische achtergrond te plaatsen. Dat een stuk in correct Nederlands behoort te worden geschre ven, spreekt vanzelf. Wie daarin tekortschiet, bewijst zichzelf en de organisatie waar voor hij werkzaam is een slechte dienst. ‘Slordig’ zal de lezer kunnen denken, ‘Neemt u mij niet serieus?’ en ‘Is uw product van dezelfde matige kwaliteit als uw brief?’ Maar er is meer: een jurist dient ook in staat te zijn precies te formuleren, rekening houdend met het doel van zijn stuk én met degene voor wie het bestemd is. Het gebruik van com plexe juridische begrippen misstaat niet in een processtuk, wél in een brief aan de niet juridisch geschoolde cliënt. Als voormalig rechtenstudent (lang, lang geleden), advocaat en docent aan de Rijksuni versiteit Groningen weet ik uit ervaring hoe lastig het is om deze taalvaardigheden on der de knie te krijgen. Er is echter troost: oefening baart kunst. Teksten schrijven, lezen en uitleggen, kun je leren. Gelukkig wint op de opleidingsinstituten meer en meer het inzicht veld dat in het curriculum aan ‘taal’ afzonderlijk aandacht dient te worden be steed. Studiemateriaal waarmee taalvaardigheden expliciet kunnen worden geoefend, is echter schaars. Recht lezen 1 en 2 voorzien dan ook in een grote behoefte. Aan de hand van voorbeelden, dikwijls ontleend aan de praktijk, wordt de student bewust gemaakt van het grote belang dat het instrument ‘taal’ voor de jurist heeft. De aangeboden tek sten zijn leerzaam, uitdagend en stimulerend. Studenten van zowel hogescholen als universiteiten zullen veel baat hebben bij het ge bruik van beide boeken. Ook in het onderwijs aan niet juridisch geschoolden die al in de praktijk werkzaam zijn bij een overheid of bedrijf kunnen Recht lezen 1 en 2 goede diensten bewijzen. Frank Vermeer Raadsheer-plaatsvervanger gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en voorzitter van diverse bezwaarcommissies

Dankbetuiging

Een deel van de teksten en oefeningen in dit boek werd in het studiejaar 2013-2014 gebruikt als lesmateriaal of als toets. Hierdoor kon ik dankbaar gebruikmaken van op- en aanmerkingen van studenten en collega’s. Ik wil met name Joost Swanborn, Maurik Michael, Annelous Milius, Aleid van de Vooren-Fokma, Bregje van Zundert en Stephan Borggreve danken voor hun feedback. Zij hebben mij voor veel fouten behoed. Verder kreeg ik nuttige tips van Ingrid Huzen, Siep Moerman, Sander Huisjes, Dunja Monker en Arno Hulster. Hanneke Wegman en Ellen Oudejans dank ik voor hun niet-aflatende vertrouwen en aanmoediging. De uitgever Wouter Nalis bedank ik voor de zorgvuldig heid waarmee hij het hele proces van idee tot dit eindproduct heeft begeleid. Ik draag Recht lezen 2 op aan alle studenten die met dit boek gaan werken. Jacky van den Dikkenberg winter 2014

Inhoudsopgave

Inleiding

11

Website

13

1

Voor je aan de slag gaat

15

Bepaal vooraf waarom je een samenvatting maakt: het doel Bepaal vooraf voor wie je een samenvatting maakt: het publiek 16 Bepaal vooraf of er regels zijn waaraan je moet houden: de conventies 16 Oefening 1.1 16 Samenvatten = zoeken – analyseren – parafraseren (ZAP) 20 15

2

Zoeken

23

Oefening 2.1 Oefening 2.2 Oefening 2.3 Oefening 2.4

23 29 32 36

3

Analyseren

39

Oefening 3.1 Oefening 3.2 Oefening 3.3 Oefening 3.4 Oefening 3.5

39 40 47 49 53

4

Een strafvonnis samenvatten

57

Oefening 4.1

57 74 74 78 87

Model samenvatting strafvonnis

Oefening 4.2 Oefening 4.3 Oefening 4.4

5

Een bestuursrechtelijke uitspraak samenvatten

97

Oriënterende opdrachten

98 99

Model samenvatting bestuursrechtelijke uitspraak

Oefening 5.1 Oefening 5.2 Oefening 5.3 Oefening 5.4

100 104 109 118

6

Een civielrechtelijke uitspraak samenvatten

125

Opbouw vonnis

126 126 128 128 134 142 149

Oriënterende opdrachten

Model samenvatting civielrechtelijke uitspraak

Oefening 6.1 Oefening 6.2 Oefening 6.3 Oefening 6.4

7

Uitspraken in hoger beroep samenvatten

159

Een arrest van het gerechtshof Model samenvatting arrest

160 161 162 169 174 182 193

Oefening 7.1 Oefening 7.2 Oefening 7.3 Oefening 7.4 Oefening 7.5

8

Samenvattingen in beleidsteksten en onderzoeksrapporten

205

De indicatieve samenvatting

205 206 206 207 207 215 215 217

Oefening 8.1

De informatieve samenvatting De managementsamenvatting

Oefening 8.2

Een samenvatting als onderdeel van een onderzoeksrapport

Oefening 8.3 Oefening 8.4

De leeswijzer Oefening 8.5

218 218

9

Het lezen van wetten

229

De wet in andere woorden

229 230 232 233 241 243 245 246 248 248 249 251

Oefening 9.1

De (wet)tekst interpreteren

Oefening 9.2 Lange wetteksten Oefening 9.3 Opsommingen Oefening 9.4

Beperkende of uitbreidende bijzin

Oefening 9.5

Indien, tenzij, nadat, voordat

Oefening 9.6

Bijlagen 1 Modellen voor het samenvatten van uitspraken 2 Schrijftips voor publiekgericht schrijven

253 255

Over de auteur

256

Inleiding

Waarom dit boek? Dit boek is een vervolg op Recht lezen 1 . Zoals ik daar heb besproken, moet een jurist veel en dus efficiënt lezen ‒ even snel iets in een tekst opzoeken, scannen of een tekst bruikbaar is, of zonder alles te lezen de kern van een tekst eruit halen. Goed lezen is ech ter niet genoeg. Je hebt gedegen juridische kennis nodig om wat je leest goed te kunnen plaatsen en veel van wat je leest moet je ook kunnen onthouden. Daarbij kan ook een communicatief aspect een rol spelen: wat je leest, gebruik je immers om een collega, je meerdere, de advocaat van de wederpartij of een cliënt te informeren of te overtuigen. Memo’s, brieven, beleidsadviezen, beschikkingen en replieken bevatten niet zelden sa menvattingen. Soms zijn het de feiten die worden samengevat, soms de regelgeving of de jurisprudentie over vergelijkbare zaken. Een jurist moet dus voor verschillende doel groepen samenvattingen kunnen schrijven. In dit boek gaan we stapsgewijs het samen vatten van uitspraken en andere teksten oefenen. Daarbij sluiten we nauw aan bij nog een belangrijke juridische vaardigheid: het analyseren van casussen en jurisprudentie als onderdeel van juridisch argumenteren. In literatuur 1 over dit onderwerp worden vaak stappenplannen en modellen aangeboden en voor zover Recht lezen 2 ook model len geeft, heb ik geprobeerd zo veel mogelijk bij de bestaande modellen aan te sluiten. Maar er is wel een verschil. Recht lezen 2 is net als Recht lezen 1 in eerste instantie een leesvaardigheidstraining en geen boek over het recht: het vergroten van de juridische kennis is hier geen doel, maar bijvangst. De hoofddoelen zijn het verbeteren van de leesvaardigheid en het uitbreiden van de woordenschat. De schrijfvaardigheid die in dit boek getraind wordt, is het maken van samenvattingen. Opzet van dit boek Hoewel Recht lezen 2 onafhankelijk van Recht lezen 1 gebruikt kan worden, bouwt het nadrukkelijk voort op het eerste deel. De vier leesstrategieën en de daar behandelde woorden worden dan ook als bekend verondersteld. In Recht lezen 1 oefende je die lees strategieën door tekstbegripvragen te beantwoorden bij uitspraken in eerste aanleg en andere juridische teksten. Daarnaast kon je je woordenschat uitbreiden aan de hand van de vele oefeningen.

1 Bijvoorbeeld A.S. Hulster, W. Riphagen & C.L. Hoogewerf (2010). Juridische basisvaardigheden . Den Haag: Boom en H.T.M. Kloosterhuis (2011). Juridische methoden. Casusoplossen, jurisprudentie-analyse en argumenteren . Den Haag: Boom.

11

Recht lezen 2

In dit boek vind je geen woordenschatoefeningen; die staan op de website. Het gaat hier bij om andere woorden dan in Recht lezen 1 geoefend werden, zodat je je woordenschat verder kunt toetsen en uitbreiden. In Recht lezen 2 vind je geen gesloten tekstbegripvragen zoals in Recht lezen 1 , maar open vragen en complexe samenvattingsoefeningen. Na een uitleg in hoofdstuk 1 over de vaardigheden die je gebruikt als je een samenvatting maakt, ga je in hoofdstuk 2 door middel van het maken van opdrachten over uitspraken in eerste aanleg je zoekstrategie ën verfijnen. Waar staat de informatie? In de nabespreking of als je zelf je antwoorden controleert, is de vraag van belang hoe lang je over het zoeken hebt gedaan en hoe je gezocht hebt. In hoofdstuk 3 analyseren we wat er nu precies in een tekst staat. Ook gaan we nader in op argumentaties: welke argumenten ondersteunen de stelling? Of: bij welke bewering hoort dit argument? De hoofdstukken 4, 5 en 6 bevatten samenvattingsopdrachten uit respectievelijk het strafrecht, het bestuursrecht en het privaatrecht. Bij een aantal opdrachten worden in leidende vragen gesteld en in elk hoofdstuk wordt de eerste oefening telkens uitgebreid uitgewerkt. In oefening 4.1 wordt het proces van het schrijven van een samenvatting ter introductie uitgebreid doorlopen via een aantal deeloefeningen en bijbehorende uitwer king. In hoofdstuk 7 gaan we in op het samenvattingen van uitspraken in hoger beroep of cas satie. In dit hoofdstuk wordt iedere oefening uitgebreid uitgewerkt. De eisen waaraan de wat meer conventionele samenvattingen in (langere) beleidsteksten en onderzoeksrap porten moeten voldoen, komen aan de orde in hoofdstuk 8. We eindigen in hoofdstuk 9 met een toegift over talige problemen bij het lezen van wetsartikelen. De oefeningen in deze laatste twee hoofdstukken worden afgewisseld met stukjes theorie. Recht lezen 2 is bedoeld voor studenten aan (juridische) opleidingen in het wetenschap pelijk onderwijs en het hbo (HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening) en verder voor iedereen die zich wil verdiepen en bekwamen in de taal van het recht. Door de gekozen opzet is dit boek zowel geschikt voor zelfstudie als voor taal- en ondersteu ningslessen.

12

Website

www.coutinho.nl/rechtlezen2

Bij dit boek hoort online studiemateriaal bij ieder hoofdstuk (met uitzondering van hoofdstuk 1), dat bestaat uit: ■■ pdf ’s met extra oefeningen, qua opzet gelijk aan die in het boek; ■■ interactieve woordenschatoefeningen bij de boek- en webteksten; ■■ antwoorden op de vragen en opdrachten uit het boek; ■■ een integrale woordenlijst van alle teksten in het boek en op de website. Dit pictogram betekent dat je op de website je antwoorden kan controleren of oefenin gen kunt maken.

13

Oefening 1.1

1 Voor je aan de slag gaat

Een samenvatting is een verkorte weergave van een of meerdere teksten. Zoals er ver schillende manieren van lezen bestaan (de leesstrategieën uit Recht lezen 1 ), die afhan kelijk zijn van je leesdoel (waarom lees je?), bestaan er ook verschillende manieren van samenvatten, die afhankelijk zijn van het samenvattingsdoel. Er is een samenhang tus sen de manier waarop je leest en de manier waarop je een samenvatting maakt. Voor een globale samenvatting is globaal lezen genoeg, voor een gedetailleerde samenvatting moet je ook gedetailleerd lezen. Het maken van samenvattingen is een: ■■ leesvaardigheid : het maken van samenvattingen helpt je om uiteindelijk sneller en effectiever te lezen en snel de relevante informatie uit een tekst te halen; ■■ studievaardigheid : het maken van samenvattingen is een middel om studiestof te onthouden en werkt beter dan bijvoorbeeld markeren of onderstrepen; ■■ beroepsvaardigheid : het maken van samenvattingen helpt je om straks in je stage en in je beroep grip te krijgen op dikke dossiers of jurisprudentie en om hierover te communiceren. Samenvatten is in eerste instantie een leesvaardigheid: je geeft weer wat belangrijk is en laat bijzaken weg. Dat vereist het toepassen van leesstrategieën (zie Recht lezen 1 ). Sa menvatten helpt bij de studie, maar ook in stage en in het beroep moet je samenvatten. Je moet bijvoorbeeld dikke dossiers tot de kern kunnen terugbrengen en nieuwe juris prudentie kort kunnen weergeven in bijvoorbeeld jurisprudentielunches. Bepaal vooraf waarom je een samenvatting maakt: het doel Als je een samenvatting voor jezelf maakt, zijn er eigenlijk geen conventies. Je kunt te legramstijl gebruiken of alles in lopende zinnen uitschrijven en je kunt gebruikmaken van schema’s of van zogenoemde mindmaps . Of een samenvatting goed is, is dus niet afhankelijk van de manier waarop je hebt gewerkt. Maar iemand die ter voorbereiding

15

1 Voor je aan de slag gaat

op een toets een uitgebreide samenvatting van een boek heeft gemaakt en vervolgens een onvoldoende haalt, heeft waarschijnlijk geen goede samenvatting gemaakt.

Bepaal vooraf voor wie je een samenvatting maakt: het publiek Een samenvatting kan ook bedoeld zijn voor een ander. Dat kan een bekende zijn, je direct leidinggevende bijvoorbeeld. Het kan ook om een groter publiek gaan. Voor een lekenpu bliek schrijf je anders dan voor vakgenoten. Vraag je altijd af: Welke voorkennis hebben mijn lezers? Wat willen ze met mijn samenvatting? En welk taalgebruik verwachten ze van mij? Formeel of informeel? Abstract of concreet? Wel of geen vaktermen? Bij het maken van een samenvatting voor anderen is naast lees vaardigheid dus ook een goede schrijf vaardigheid van belang. Bepaal vooraf of er regels zijn waaraan je moet houden: de conventies Sommige tekstsoorten bevatten standaard een samenvatting. Voorbeelden hiervan zijn langere beleidsnotities en onderzoeksrapporten. Bij wetenschappelijke werken is de sa menvatting vaak in het Engels geschreven. Dit soort samenvattingen bevat veel conventies: ■■ verplichte onderdelen; ■■ verplichte volgorde; ■■ richtlijnen voor de lengte.

Oefening 1.1

Schrijf in correct Nederlands een samenvatting in volledige zinnen (maximaal 50 woor den) van tekst 1.1.

16

Oefening 1.1

Tekst 1.1

Uitspraak

Rechtbank ’s-Gravenhage Sector Strafrecht Meervoudige kamer parketnummer 09/655049-05 ’s-Gravenhage, 15 december 2006 De rechtbank ’s-Gravenhage, rechtdoende in strafzaken, heeft het navolgende vonnis gewezen in de zaak van de officier van justitie tegen de verdachte: [verdachte], geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum], adres: [adres]. De terechtzitting Het onderzoek is gehouden ter terechtzitting van 1 december 2006. De verdachte, bijgestaan door zijn raadsman mr. R.P.H. De Granada, advocaat te Alk maar, is ter terechtzitting verschenen en gehoord. De officier van justitie mr. C.J.L. van Dam heeft gevorderd dat verdachte ter zake van het hem bij gewijzigde dagvaarding te last gelegde wordt veroordeeld tot een werk straf voor de duur van 60 uur, subsidiair 30 dagen hechtenis, waarvan 30 uur, subsidi air 15 dagen hechtenis voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaren. De telastlegging Aan de verdachte is te last gelegd ‒ na wijziging van de telastlegging ter terechtzitting ‒ hetgeen is vermeld in de ingevoegde fotokopie van de dagvaarding, gemerkt A, en van de vordering wijziging telastlegging, gemerkt A1. Overwegingen met betrekking tot de vrijspraak Verdachte wordt verweten dat hij handelingen heeft gepleegd die als ontuchtig moe ten worden aangemerkt. Het ontuchtig handelen zou hebben bestaan uit het knijpen in en/of betasten/aanraken van de bil(len) van aangeefster, het omhelzen van aan geefster en het ruiken in haar nek. Naar het oordeel van de rechtbank is niet bewezen dat verdachte aangeefster in haar billen heeft geknepen of deze heeft betast. Weliswaar is niet uitgesloten dat verdachte in de situatie van een drukke keuken aangeefster aan dit lichaamsdeel heeft aangeraakt,

17

1 Voor je aan de slag gaat

doch dat deze aanraking, indien deze heeft plaatsgevonden, een seksuele lading had, is niet vast komen te staan. Dat verdachte aangeefster heeft omhelsd, is evenmin bewe zen. Wel heeft verdachte, blijkens verklaringen van een aantal getuigen, in de betreffen de periode aangeefster meermalen aangeraakt en vastgepakt, doch dat levert nog geen omhelzingen op. Bovendien is uit verklaringen van collega’s van verdachte aannemelijk geworden dat verdachte in zijn wijze van omgang met zijn leerlingen in de keuken aan rakingen geenszins uit de weg ging, zonder dat aan deze aanrakingen zonder meer een seksuele strekking kan worden toegekend. Wat betreft het ruiken in de nek van aan geefster overweegt de rechtbank, met de officier van justitie, dat een dergelijke gedra ging bezwaarlijk zelfstandig als ontuchtige handeling kan worden aangemerkt. Nog daargelaten dat de rechtbank van oordeel is dat op grond van het dossier en het onderzoek ter terechtzitting de twee laatstgenoemde gedragingen niet bewezen kun nen worden geacht, wordt overwogen dat de gedragingen niet als ontuchtig kunnen worden beschouwd, nu een seksuele context, gelet op de feitelijke constellatie, niet is komen vast te staan. Hierbij neemt de rechtbank in aanmerking dat ‒ onder meer uit de verklaringen van collega’s ‒ verdachte naar voren komt als een fysiek en extravert persoon, hetgeen temeer in de keuken tot uiting zal zijn gekomen door de hectiek en spanning die zijn (toenmalige) werkzaamheden als chef-kok en docent meebrengen. Aanrakingen van verdachte lijken aldus hun oorsprong te vinden in diens manier van met mensen omgaan en gaan niet vergezeld van enige seksuele (bij)bedoeling. Dat aangeefster het optreden van verdachte als seksueel intimiderend heeft ervaren, doet aan het voorgaande niet af. Evenmin kan bij voormeld oordeel van de rechtbank een rol spelen of de te last gelegde feitelijkheden zich al dan niet hebben voorgedaan. Aan een oordeel daaromtrent komt de rechtbank immers niet toe, nu deze feitelijk heden slechts een rol kunnen spelen indien deze zouden gelden als middel om aan geefster tot het dulden van voormelde, in de telastlegging als ontuchtig beschreven, handelingen te brengen. Beslissing De rechtbank verklaart niet wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte het bij gewijzigde dagvaarding te last gelegde feit heeft begaan en spreekt de verdachte daar van vrij. Dit vonnis is gewezen door mrs. P.A.M. Hoek, voorzitter, M.M. van der Nat en V.F. Milders, rechters, in tegenwoordigheid van mr. drs. A.N.M. Siem Tjam, griffier, en uitgesproken ter openbare terechtzitting van deze rechtbank van 15 december 2006. 2

2

2 Rb. ’s-Gravenhage 15 december 2006, ECLI:NL:RBSGR:2006:AZ5404

18

Oefening 1.1

Nabespreking Bij het samenvatten van jurisprudentie zijn enkele vragen van belang, die bij elke uit spraak terugkomen: 1 Welk rechtsprekend orgaan deed uitspraak? 2 Wanneer vond de uitspraak plaats? 3 Hoe luidde de uitspraak? 4 Hoe kwam de rechter tot deze uitspraak? De antwoorden op deze vragen vind je door de tekst zoekend en een beetje globaal te lezen en alleen bepaalde passages intensief te lezen. De kortst mogelijke samenvatting van het vonnis bevat dus de volgende elementen: 1 naam van het rechtsprekende orgaan; 2 datum van de uitspraak; 3 de uitspraak/beslissing van de rechter; 4 de motivatie voor de uitspraak. Een aantal van deze elementen vind je min of meer op een vaste plaats. De naam van de het rechtsprekende orgaan staat altijd boven aan de tekst. De datum van de uitspraak staat meestal ook bovenaan en anders vind je hem onderaan. De beslissing wordt aan het slot van de uitspraak altijd even samengevat. Op de motivatie voor de uitspraak ko men we later terug, omdat de plaats daarvan per rechtsgebied kan verschillen. Als sprake is van een strafvonnis, kunnen we voor het maken van een samenvatting de volgende formule hanteren: Toegepast op tekst 1.1 luidt deze samenvatting (ruim binnen de vijftig woorden): De rechtbank ’s-Gravenhage heeft op 15 december 2006 een man vrijgesproken van ontucht, omdat de feiten niet konden worden bewezen en de seksuele context niet kon worden vastgesteld. De rechtbank (invullen: plaatsnaam) heeft op (invullen: datum) een (invul len: man of vrouw) veroordeeld/vrijgesproken/ontslagen van rechtsvervol ging (tot) (indien van toepassing invullen: straf) wegens/van/voor (invullen: strafbaar feit), omdat (hier kunnen zowel elementen genoemd worden die met de bewezenverklaring te maken hebben als elementen die met de straf motivering te maken hebben).

19

1 Voor je aan de slag gaat

Bij het maken van een samenvatting van een strafvonnis kun je de vier materiële vragen uit artikel 350 Sv. als leidraad gebruiken. 3 We formuleren ze hieronder iets anders: 1 Welke feiten zijn bewezen?

2 Was het feit strafbaar? 3 Was de dader strafbaar? 4 Welke straf of maatregel is opgelegd?

In het bovenstaande vonnis konden de feiten niet bewezen worden. In zo’n geval volgt altijd vrijspraak. De rechter kwam daarom niet meer toe aan vraag 2, 3 en 4. Dat is de reden waarom de samenvatting zo kort kon blijven. We zullen echter ook vonnissen te genkomen waarin de feiten wel bewezen konden worden, en dan worden de samenvat tingen ook wat uitgebreider. Misschien vraag je je af: moest de tenlastelegging niet vermeld worden? Of wat de offi cier of de verdediging naar voren hebben gebracht en wat de getuigen hebben verklaard? Bedenk je dan dat we jurisprudentie bestuderen om te weten te komen hoe rechters oordelen. Wat partijen naar voren hebben gebracht en niet door de rechter is overgeno men, is ‒ als de uitspraak er eenmaal is ‒ van geen enkele waarde meer. Wat blijft staan, is het eindoordeel van de rechter. Daarom focussen we ons bij het maken van een sa menvatting van een uitspraak op wat de rechter heeft gezegd. Samenvatten = zoeken – analyseren – parafraseren (ZAP) Samenvatten is een complexe vaardigheid. Het samenvattingsproces bestaat uit drie fa sen: zoeken, analyseren en parafraseren (ZAP). Om het belangrijkste uit een of meerde re teksten kort en bondig samen te vatten, zoek je eerst de zogenoemde ‘sleutelpassages’, gedeelten van de tekst waarin je relevante informatie verwacht te vinden. Maar hoe weet je waar je die sleutelpassages moet zoeken als je de tekst nooit eerder gezien hebt? Goed, je hebt déze tekst weliswaar nog niet eerder gezien, maar je hebt wel een groot aantal andere teksten gelezen. Je hebt leeservaring opgebouwd en die ervaring neem je bewust of onbewust mee als je een nieuwe tekst gaat lezen. Je herkent niet alleen de taal waarin de tekst is geschreven ‒ de woorden en het letterschrift ‒, maar ook de tekstopbouw en de witregels, leestekens en nummeringen. Het is verrassend hoeveel signalen je oppikt als je, zonder te lezen, je ogen over een vel papier of een scherm laat dwalen. Iedereen kan vlot een recept in een kookboek of een naam in een adressenlijst vinden. Niemand zal dan voorin of bovenaan beginnen en vervolgens de hele tekst lezen. Schrijvers willen gelezen worden en houden dus rekening met verwachtingen van lezers. En schrijvers kennen die lezersverwachtingen goed, want zij zijn zelf ook lezers. Een ander aspect dat meespeelt bij het zoeken naar de juiste passages is het doel van de samenvatting. Waarvoor je de samenvatting wilt gebruiken bepaalt mede wat relevant

3 Zie Recht lezen 1 , p. 144.

20

Samenvatten = zoeken – analyseren – parafraseren (ZAP)

is en wat niet. En dat is veel belangrijker dan bijvoorbeeld de vraag uit hoeveel woorden de samenvatting mag bestaan. Als we een sleutelpassage hebben gevonden, gaan we precies lezen. Maar alleen lezen ‒ in je hoofd woord na woord laten klinken ‒ is niet genoeg. Je vraagt je ook af wie in de tekst aan het woord is. De schrijver? Een deskundige? Een getuige? De rechter? Ook ca tegoriseer je de tekst inhoudelijk. Is het een feit? Een stelling? Welke argumenten horen daarbij? Is het een argument? Bij welke stelling hoort dat? Kortom, je analyseert de tekst door kritische vragen te stellen. 4 Daardoor ga je verbanden zien, bijvoorbeeld tegenstel lingen of opsommingen. Als je de relevante informatie hebt geselecteerd, is het de kunst die zo op te schrijven dat er een zelfstandig leesbare tekst ontstaat. Dat doe je door signaalwoorden 5 toe te voegen, hier en daar andere formuleringen te gebruiken en soms zelfs de volgorde te veranderen. Die eigen bewerking, het herschikken van het materiaal, noemen we para fraseren. Je past je samenvatting natuurlijk aan je doelgroep aan. Daartoe stel je jezelf vragen als: Heeft de lezer veel of juist weinig juridische kennis? Moet ik vaktermen gebruiken of juist niet? Moet ik eenvoudig Nederlands schrijven of wordt een academische toon van mij verwacht? Schrijf ik abstract of juist concreet? Omdat dit meer met schrijfvaardig heid dan met leesvaardigheid te maken heeft en hierover al prima boeken zijn geschre ven, vallen deze vragen buiten het kader van dit boek. We volstaan hier met een aantal tips voor publiekgericht schrijven in Bijlage 2. Kortom, onthoud:

Samenvatten = zoeken – analyseren – parafraseren (ZAP)

4 Zie ook p. 145-147 van Recht lezen 1 . 5 In Bijlage 3 van Recht lezen 1 staat een overzicht van de belangrijkste signaalwoorden, geordend naar het tekstverband dat ze aanduiden.

21