Anouke Bakx - De pedagogische sensitieve leraar

1.1  Onderwijsopbrengsten Een ander mogelijk ongewenst effect van een eenzijdige focus op leerresul- taten is de druk van ‘goed presteren’. Dit kan leiden tot strategisch gedrag van leerkrachten, leerlingen en mogelijk ook van ouders: gedrag dat bij- draagt aan hoge toetsresultaten wordt gestimuleerd. Dit kan ten koste gaan van dat waar het echt om gaat in het onderwijs: een goede basis meegeven aan leerlingen. Die goede basis bestaat uit leeropbrengsten, maar zeker ook uit andere opbrengsten. Deze ‘andere opbrengsten’ noemen we in dit boek ‘ontwikkelopbrengsten’ of ‘sociale leeropbrengsten’ (hierna verder uitge- werkt). Met onderwijsopbrengsten, gesplitst in leeropbrengsten en ontwik- kelopbrengsten, wordt het basisonderwijs overigens alsnog tekortgedaan omdat er nog veel andere zaken gebeuren, maar hopelijk biedt het perspec- tief dat we schetsen in dit boek voldoende uitgangspunten om heel goed onderwijs voor elke leerling te kunnen verzorgen vanuit een respectvolle pedagogische relatie met leerlingen. 1.1.2 Ontwikkelopbrengsten Naast leeropbrengsten vormen ontwikkelopbrengsten een belangrijke onderwijsopbrengst. Ontwikkelopbrengsten kunnen we beschouwen als sociale leerresultaten. De Inspectie van het Onderwijs spreekt in dit kader over ‘sociale competenties’ en definieert ‘opbrengsten’ als volgt: ‘Onder opbrengsten verstaat de inspectie niet alleen de cognitieve prestaties van leerlingen, maar ook de sociale competenties van leerlingen en het vermo- gen van een school om leerlingen vast te houden en zonder vertraging of schooluitval door hun schoolloopbaan te leiden’ (Inspectie van het Onder- wijs, 2012, p. 2). De sociale competenties worden onderverdeeld in drie typen (Inspectie, 2012, p. 20): 1 sociaal-emotionele ontwikkeling (zelfbeeld, zelfstandigheid, regulering van emotie, et cetera); 2 sociale vaardigheden (samenwerken, zelfredzaamheid, omgaan met conflicten, et cetera); 3 houdingen/vaardigheden om in uiteenlopende situaties succesvol te functioneren (zelfsturing, omgaan met verschillen, democratisch hande- len, sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid, moreel kunnen oordelen, et cetera). Het in kaart brengen van de sociale competenties gebeurt door de inspectie aan het einde van de basisschoolperiode door resultaten te bekijken van scol, Viseon of svl/saqi voor sociale competenties. Wanneer een school hier geen gebruik van maakt, dan benoemt de inspectie de sociale compe- tenties als ‘niet beoordeelbaar’. In dit boek spreken we over ‘ontwikkelop- brengsten’ of ‘sociale leeropbrengsten’ in plaats van ‘sociale competenties’, die in navolging van de inspectie een (iets aangepaste) driedeling betreffen:

21