Bart van der Leeuw en Theun Meestringa - Genres in schoolvakken

Inleiding

Hoewel gestreefd wordt naar samenhang in het curriculum – bijvoorbeeld met behulp van vakoverstijgende projecten en profielwerkstukken – is het leren in het voortgezet onderwijs overwegend georganiseerd in afzonderlijke school vakken. Elk schoolvak heeft zijn eigen perspectief op de werkelijkheid, zijn ei gen programma van kennis en vaardigheden, zijn eigen exameneisen en, niet op de laatste plaats, zijn eigen taal. Een belangrijk uitgangspunt van dit boek is dat het leren van een schoolvak en het leren van de taal van dat schoolvak twee kanten zijn van dezelfde me daille: zonder vaktaal verwerven leerlingen geen kennis van het vak en zonder kennis van het vak maken zij zich geen vaktaal eigen. Voor veel leerlingen is deze dubbele opdracht – het leren van vakken en het tegelijkertijd verwerven van de diverse vaktalen – lastig. Thuis praten ze niet zoals ze op school leren spreken en schrijven: als een geograaf, een wiskundige, een bioloog, enzovoort. Hoe dat moet en wat het belang daarvan is, hebben leerlingen niet zomaar door. Voor vakleraren is de samenhang tussen de kennis van hun vak en de taal waarmee die kennis tot uitdrukking wordt gebracht vanzelfsprekend, maar ook ongearticuleerd: leraren hebben veelal geen helder beeld van hoe die vaktaal functioneert, afgezien van de vaktermen die daar overduidelijk onderdeel van zijn. Hun vaktaal stelt hen in staat om genuanceerd en nauwkeurig over bepaal de vakmatige verschijnselen te spreken. Een belangrijk doel van hun onderwijs is leerlingen deze vaktaal te leren gebruiken, zodat zij kunnen aantonen dat zij vakmatige kennis en vaardigheden beheersen. Wanneer in het onderwijs die samenhang tussen het schoolvak en de bijbehorende vaktaal expliciet aandacht krijgt, spreken we van ‘taalgericht vakonderwijs’. Over de achtergronden, principes en praktische uitwerkingen van taalgericht vakonderwijs zijn in het recente verleden verschillende publicaties verschenen, waaronder een overzichtelijk handboek (Hajer & Meestringa, 2009). Taalge richt vakonderwijs levert leraren handvatten om algemeen didactische princi pes – context, interactie en taalsteun – te realiseren bij het inrichten van vakon derwijs met expliciete aandacht voor het taalgebruik in de klas. Om taalgericht vakonderwijs te laten slagen, is de koppeling aan vakdoelen essentieel (Hajer, Van der Laan & Meestringa, 2010). Dit boek sluit daarbij aan door vakdoelen uit te werken op basis van de spe cifieke taalkenmerken van de afzonderlijke schoolvakken. We kijken niet alleen naar vaktaal in het algemeen, maar ook naar de manier waarop de eigen vaktaal

9