Dorothé Pietersma - Sterk aan het werk

STERK AAN HET WERK Loopbaantraining voor werkenden en werkzoekenden Dorothé Pietersma

u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

Sterk aan het werk

Loopbaantraining voor werkenden en werkzoekenden

Dorothé Pietersma

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2011

Webondersteuning Bij dit boek hoort een website met extra materiaal: www.coutinho.nl/sterkaanhetwerk .

© 2011 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, me chanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toege staan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk ver schuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uit gave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

Omslagontwerp: Het vlakke land, Rotterdam Afbeeldingen: stills van films TCF Productions BV Films website en dvd: TCF Productions BV Acteurs films website en dvd: Amel Zitouni, Hakim Farzan en Shaza Shunani Stemmen telefoongesprekken website en dvd: Romke Burger, Hanna ’t Hart-WaŚlicka en Tineke Telkamp Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Perso nen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISBN 978 90 469 0277 6 NUR 114

Voorwoord

‘Ik heb veel bewondering voor buitenlanders die in Nederland inburgeren,’ zei een Nederlandse kennis tegen me die drie jaar geleden naar Canada emigreerde. ‘Ik spreek de taal goed en ik heb werk. Toch lukt het me niet om echt contact te krijgen met mijn Canadese collega’s. Iedereen doet aardig, maar ik word door bijna niemand uitgenodigd. Mensen hebben het druk en willen geen afspraken maken. Ik had niet verwacht dat ik het zo moeilijk zou vinden om deze cultuur te begrijpen.’ Ik herken in dit verhaal de moeite van veel nt2-cursisten om zich staande te houden op hun werk of stageplek. Zij hebben vaak het gevoel niet goed tot hun recht te komen in een sollicitatieprocedure of op het werk. De hierboven geciteerde Nederlander verhuisde naar een andere westerse samenleving. Mensen uit een niet-westerse cultuur zullen des te meer tegen integratieproblemen aan lopen. In dit boek vertellen soms laagopgeleide anderstaligen hoe het hun is gelukt om in een voor hen vreemde cultuur werk te vinden en te hou den en carrière te maken. Het sleutelwoord blijkt communicatie te zijn: openheid van beide kanten over onzekerheden en twijfels, vragen stellen zonder te oordelen en lef hebben. Ik ben Amel Zitouni, Hakim Farzan en Shaza Shunani zeer dankbaar voor de bereidheid en durf om hun verhaal te vertellen. Daarnaast werkten ook anderen mee aan het boek en de dvd die ik wil bedanken: Arina de Haan van J@R Opleidingen voor haar rol in de film pjes en de gastvrije ontvangst tijdens de filmopnames, en filmmaker Rik Sinkeldam en geluidsman Maurice Engelen van The Content Factory voor het met eindeloos geduld en humor verzorgen van de opnames en de montage. Inburgeraars (niveau A2) kunnen dit boek gebruiken als voorbereiding op de assessments spreekvaardigheid en portfoliobewijzen ‘gesprekken’ voor de domeinen Werk zoeken, Werk hebben, Op zoek naar vrijwilligerswerk en Maatschappelijke participatie. Ook volwassenen in een re-integratie-

of taaltraject en studenten van het mbo (niveau 1 en 2) kunnen veel aan dit boek hebben. Ik hoop dat de succesverhalen van Amel, Hakim en Shaza hen zullen hel pen hun draai te vinden in de Nederlandse samenleving.

Dorothé Pietersma De Rijp, september 2011

Inhoud

Inleiding

10

1

Weten wat je wilt

12

1.1 Wat heb jij geleerd in je leven? 1.2 Wat vind je leuk om te doen?

14 19 22

1.3 Belangrijke woorden

2

Werk zoeken

23

2.1 Werk vinden

24 26 28 30 31 32 34 35

2.2 Wie kan mij helpen? 2.3 Een kennis bellen

2.4 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

2.5 Feedback

2.6 Zelf oefenen: bellen naar iemand die je kent

2.7 Instanties die jou kunnen helpen

2.8 Belangrijke woorden

3

Een bedrijf bellen

37

3.1 Niet bang zijn

38 39 40 43 44 46 47

3.2 Helpende gedachten

3.3 Drie mensen bellen een bedrijf

3.4 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

3.5 Zelf oefenen: bellen met een bedrijf 3.6 Welke bedrijven ga jij bellen?

3.7 Belangrijke woorden

4

Een sollicitatiegesprek

48

4.1 Een sollicitatiegesprek voorbereiden 4.2 Een sollicitatiegesprek voeren

49 51 52 54 55 56 57

4.3 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

4.4 Zelf oefenen: een sollicitatiegesprek 4.5 Zelf oefenen: een intakegesprek

4.6 Tips bij een gesprek over werk of vrijwilligerswerk

4.7 Belangrijke woorden

5

In gesprek over het arbeidscontract

59

5.1 Een arbeidscontract

60 61 62 62 64 65

5.2 In gesprek over het arbeidscontract

5.3 Wat vind jij belangrijk?

5.4 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk 5.5 Zelf oefenen: praten over arbeidsvoorwaarden

5.6 Belangrijke woorden

6

Ziek en beter melden

67

6.1 Informatie over ziek en beter melden

68 69 70 70 72 73

6.2 Ziek melden 6.3 Beter melden

6.4 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

6.5 Zelf oefenen: ziek melden 6.6 Belangrijke woorden

7

Contact met collega’s

74

7.1 Problemen bespreken

75 77 79 80 81 82

7.2 Feedback

7.3 Informeel contact met collega’s

7.4 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

7.5 Zelf oefenen: gesprekken op het werk

7.6 Belangrijke woorden

8

Het werkoverleg

83

8.1 Overleggen

84 86 87 88

8.2 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

8.3 Zelf oefenen: overleg en overdracht

8.4 Belangrijke woorden

9

Een functioneringsgesprek

90

9.1 Wel of geen functioneringsgesprek?

91 92 94 95 96

9.2 Oefenen met woorden en zinnen uit dit hoofdstuk

9.3 Een functioneringsgesprek voorbereiden 9.4 Zelf oefenen: een functioneringsgesprek

9.5 Belangrijke woorden

Inleiding

In dit boek vertellen Amel, Hakim en Shaza hoe zij werk of vrijwilligers werk hebben gevonden. Van hen kun je leren:

■ dingen te durven die je moeilijk vindt; ■ hulp te vragen aan anderen;

■ je zenuwen onder controle te hebben bij een sollicitatiegesprek; ■ te zeggen wat je belangrijk vindt in een gesprek over het arbeidscon tract en arbeidsvoorwaarden. Amel werkt nu in de zorg, Hakim heeft een baan gevonden in een bakkerij en Shaza is in dienst bij een schoonmaakbedrijf. In het begin was dit niet makkelijk. Ze hadden veel vragen, zoals: ■ Wanneer en naar wie moet ik bellen als ik ziek ben? ■ Wat doe ik als de samenwerking met een collega niet goed gaat? ■ Wat kan ik zeggen bij een functioneringsgesprek? ■ Hoe gaat een werkoverleg?

Met de opdrachten in dit boek oefen je deze situaties. Voor de opdrach ten heb je soms een schrift nodig.

In Sterk aan het werk kom je de volgende symbolen tegen:

Bekijk het filmpje

Luister naar het telefoongesprek

Maak deze opdracht thuis

Samenwerken

Groepsgesprek

10

De filmpjes van Amel, Hakim en Shaza staan op de website www.coutin ho.nl/sterkaanhetwerk en op een dvd die docenten bij de uitgeverij kun nen bestellen. Op de dvd en de website staan ook telefoongesprekken. In hoofdstuk 2, 3 en 6 heb je die nodig.

Op de website www.coutinho.nl/sterkaanhetwerk staan verder:

■ rolkaarten waarop staat wat je bij een bepaalde oefening moet vragen of zeggen; ■ feedbackformulieren waarop je kunt aankruisen wat in een gesprek goed ging en wat beter kan; ■ antwoorden bij de opdrachten.

11

1  Weten wat je wilt

1 Weten wat je wilt

Iedereen maakt in het leven belangrijke dingen mee. Een verhuizing, trou wen, kinderen krijgen, werk vinden, het overlijden van een familielid. Vro lijke en verdrietige ervaringen. Je leert niet alleen uit boeken. Als je vroeger voor je kleine broertjes en zusjes zorgde, heb je geleerd om zorgzaam te zijn. En als je vroeger vaak alleen was, heb je misschien geleerd om zelfstandig te zijn.

Opdracht 1.1

■ Wat is voor jou belangrijk geweest in je leven? ■ Wat heb jij daarvan geleerd?

Praat erover met de groep.

12

Iets wat je goed kunt heet een kwaliteit of competentie. In dit hoofdstuk denk je na over wat jouw kwaliteiten zijn. Je leert om erover te praten. Je kunt dan werk of vrijwilligerswerk zoeken dat bij jou past. In een sollicita tiegesprek moet je bijna altijd vertellen wat je goed kan. Daarom oefen je daarmee in dit hoofdstuk.

Opdracht 1.2 Bekijk het filmpje.

Lees de zinnen hieronder. Bekijk het filmpje nog een keer. Zet een kruisje bij het goede antwoord terwijl je kijkt.

waar niet waar

                       

1 Amel komt uit Tunesië.

2 Ze woont zeventien jaar in Nederland. 3 Amel is bij haar opa en oma opgegroeid.

4 Ze werkt op een school. 5 Hakim komt uit Afghanistan. 6 Hij woont tien jaar in Nederland. 7 Hakim werkt in een supermarkt.

8 Hij werkt en studeert. 9 Shaza is in Irak geboren.

10 Ze is in Iran naar school gegaan. 11 Ze heeft zelf Farsi geleerd. 12 Shaza doet vrijwilligerswerk.

Opdracht 1.3 Bespreek de vragen met de groep:

1 Amel is bij haar opa en oma opgegroeid. Dat was niet altijd leuk. Maar ze heeft ook iets geleerd. Wat heeft ze geleerd? 2 Hakim werkt en hij leert voor taxiondernemer. Welke kwaliteit zie je bij Hakim? 3 Shaza is verhuisd toen ze tien jaar was. Ze mocht niet naar school. Ze heeft zelf de taal geleerd. Wat kan Shaza goed?

13

1  Weten wat je wilt

Opdracht 1.4 Hieronder staat een lijst met competenties. Bespreek met de groep wat ze betekenen. Bij wie passen ze? Zet een kruisje onder Amel, Hakim of Shaza.

Amel

Hakim Shaza

                                      

onafhankelijk

sterk actief

doorzettingsvermogen

ondernemend

gedisciplineerd (discipline) gemotiveerd (motivatie)

initiatief nemen

flexibel

vriendelijk zorgzaam

samenwerken

zelfstandig

1.1 Wat heb jij geleerd in je leven?

Op het plaatje hieronder zie je de levenslijn van Amel. Er staan dingen in die voor haar belangrijk zijn geweest.

28 jaar start vrijwilligers werk

20 jaar naar Nederland

25 jaar start opleiding

5 jaar naar opa en oma

geboren

30 jaar werk gevonden

18 jaar getrouwd

21 jaar geboorte zoon

14

Amel is bij haar opa en oma opgegroeid. Dit heeft haar pijn gedaan. Maar het heeft haar ook sterk en onafhankelijk gemaakt. Ze kan nu haar beslis singen alleen nemen. Amel verhuisde naar Nederland toen ze twintig jaar was. Ze sprak de taal niet, ze kende bijna niemand. Soms voelde ze zich alleen. Ze heeft toen geleerd om initiatief te nemen: ze heeft de taal geleerd, ze heeft vrijwilli gerswerk gedaan en ze heeft werk gevonden. Haar zoon was nog klein toen Amel naar school ging en toen ze ging wer ken. Soms was dat moeilijk. Ze moest oppas regelen. Ze heeft geleerd om hulp te vragen aan anderen en om flexibel te zijn.

Opdracht 1.5 Hieronder zie je een lege lijn.

■ Wanneer ben je geboren? Schrijf dat jaar aan het begin. ■ In welk jaar zijn we nu? Schrijf dat aan het eind. ■ Wat is voor jou belangrijk geweest in je leven? Schrijf dat, samen met je leef tijd, op de goede plek in je eigen levenslijn.

geboren

heden

15

1  Weten wat je wilt

Opdracht 1.6 Werk in kleine groepjes en vertel aan elkaar hoe jullie levenslijn eruit ziet. Wat heb jij geleerd in je leven? Noem kwaliteiten die bij jou en bij anderen uit de groep passen. Als je wilt, kun je ze opzoeken in de lijst hieronder:

 Ik ben onafhankelijk.  Ik ben sterk.  Ik ben actief.  Ik heb doorzettingsvermogen.  Ik ben ondernemend.  Ik ben gedisciplineerd (discipline).  Ik ben gemotiveerd (motivatie).  Ik kan initiatief nemen.  Ik ben flexibel.

 Ik ben vriendelijk.  Ik ben zorgzaam.  Ik kan goed samenwerken.  Ik ben zelfstandig.

 Ik ben  Ik kan

Opdracht 1.7 Kies drie kwaliteiten die bij jou passen en schrijf ze op.

1 2 3

16

Opdracht 1.8 Werk in kleine groepjes en praat met elkaar over de situaties waarin jij deze kwa liteiten laat zien. Wat is het resultaat? Zet het in het schema. Als voorbeeld zijn een paar kwaliteiten van Amel, Hakim en Shaza ingevuld.

Kwaliteiten Situaties

Resultaat

Flexibel

Ik zorg alleen voor mijn kind. Ik moet soms overwerken. Ik kan dan snel oppas regelen. Ik leer Nederlands, ik werk in een bakkerij en ik doe een op leiding voor taxiondernemer. Ik heb als kind zelf Farsi geleerd door de krant te lezen en met andere kinderen te spelen en te praten.

Ik heb een vast contract gekregen.

Actief

Ik verdien mijn eigen geld en ik kan in de toekomst misschien een taxi bedrijf beginnen. Nederlands is moeilijk voor mij, maar ik ga door. Ik doe het inbur geringsexamen, ik oefen met mijn taalcoach en ik werk. Ik ga het certi ficaat halen.

Doorzettings vermogen

17

1  Weten wat je wilt

Opdracht 1.9 Werk in kleine groepjes. Niemand is perfect. Wat gaat bij jou soms niet goed? Als je weet en accepteert wat niet zo goed gaat, kun je het mis schien veranderen. Praat erover met elkaar. Als je wilt, kun je voorbeel den gebruiken uit de lijst hieronder:

 Ik voel me onzeker.  Ik ben verlegen.  Ik praat veel.  Ik ben gesloten.  Ik ben lui.

 Ik ben ongeduldig.  Ik ben langzaam.  Ik ben onrustig.  Ik ben ongedisciplineerd.

 Ik ben jaloers.  Ik ben slordig.

 Ik kan slecht luisteren.  Ik kan geen ‘nee’ zeggen.

 Ik ben  Ik kan

Opdracht 1.10 Schrijf drie dingen op die bij jou soms niet goed gaan.

1 2 3

Praat erover met elkaar: hoe kun je deze dingen veranderen?

18